İklim değişimi, ekosistemler boyunca büyük etkiler oluşturabilir. Fakat ortalama sıcaklıkların yükselişi, bu yan etkileri harekete geçiren birçok unsurdan sadece biri. Geçen ayın sonlarında Global Change Biology bülteninde yayımlanan yeni araştırmada, Dünya genelindeki çoğu karasal bölgede gece sıcaklıklarının gündüzlere oranla daha hızlı yükseldiği bulunmuş. Bu değişim, avcı-av dinamiklerinden bitkilerin büyümesine kadar her şeyi etkileyebilir.
Çalışmanın baş yazarı ve Exeter Üniversitesi’nde ekolog olan Daniel Cox, “İklim değişimi, işleri şimdiden berbat ediyor” diyor. “Fakat bu 24 saatlik asimetri, türler için durumu daha da zorlaştırıyor.”
Bundan önce yapılan analizlerde, atmosferde artan sera gazlarının gündüzden geceye kadarki sıcaklıklar üzerinde eşit bir etki oluşturmadığı bulunmuş. Fakat Cox bu çalışmanın, sıcaklık eşitsizliklerinin bütün küresel alanları kapsadığını gösteren ilk çalışma olduğunu söylüyor.
Ekologlar bu etkileri anlamadan, doğal dünyanın duruma nasıl karşılık vereceğini tam anlamıyla kavrayamaz. Örneğin çekirgeler ve örümcekler ile yapılan deneyler, gün içerisinde ısınmanın meydana geldiği vaktin ekolojik dengeyi etkileyebileceğini göstermiş. 2017’de yapılan bir çalışmada araştırmacılar, gündüz vakti artan sıcaklıklar yüzünden örümceklerin gün içerisinde daha erken zamanlarda saklanacak yer aradağını ve çekirgelerin de bitkileri korkmadan yiyerek, bitkilerin büyümesini etkilediğini keşfetmişler. Bunun aksine gece vaktindeki sıcaklıklar arttığı zaman, örümcekler çekirgeleri daha fazla avlamış ve muhtemelen böceklerin sayısını azaltmış. Bu türden etkiler, büyük bir ekosistemde dalgalanma yaratabilir ve bitki toplulukları, doğal yaşam ile tarımda muhtemel etkiler meydana getirebilir.
Gece ekosistemi, üzerinde özellikle az çalışma yapılan bir ekosistem. Çoğu araştırma, canlıların gündüz vaktindeki faaliyetlerine odaklanmış. Bu yüzden Cox, küresel çaptaki sıcaklık asimetrilerini anlamaya ilgi duyuyor. Bu farklılıkları ortaya çıkarmak, gece faaliyetlerinin iklim değişimi altında nasıl ilerlediğini görmeye yardımcı olabilir.
Cox ve takımı, cevapları bulmak üzere 35 yıllık sıcaklık, bulut örtüsü, nem ve yağış miktarı verisinin haritasını çıkarmış. Küresel haritalar üzerindeki kara bölgelerinin her bir pikselinde, en yüksek gündüz ve en düşük gece sıcaklıklarının zamanla nasıl değiştiğine bakmışlar.
Küresel bir seviyede geceler, gündüzlerden daha fazla ısınıyormuş. Gündüzle karşılaştırıldığı zaman, gece vakti neredeyse iki kat daha geniş alanda büyük bir sıcaklık artışı yaşanıyormuş. Bu değişimin, bulut örtüsündeki değişikliklerle yakından bağlantılı olduğu görülüyor; bulut örtüsünün arttığı yerde, gecenin sıcaklığı da artıyor. “Artan gece sıcaklıklarının ardındaki ana etkenin, bulut örtüsü olduğunu düşünüyoruz” diyor Cox.
Daha sulak bölgelerde ise yükselen sıcaklıklar, daha fazla suyun buharlaşmasına sebep oluyor ve daha fazla buluta yol açıyor. Bulutlar, gündüz sırasında güneşi engelleyerek soğuyor fakat geceleyin, ısıyı zemine yakın bir yerde hapsediyorlar. Genel olarak; daha sulak bölgeler zamanla daha bulutlu hale geliyor ve bu sebeple gece daha sıcak oluyor. Bu sırada, halihazırda kurak olan karasal bölgenin ufak bir kısmı da; sıcaklıklar gün boyunca en fazla miktarda arttığından daha çok kuruyor.
Cox, çalışmaya yapraklı bölge endeksini de dahil etmiş. Bu endeks, bitki örtüsünün verimliliğini tahmin etmede kullanılan kapalı alan kapsamını gösteriyor. Genel olarak her iki durumda da uç noktalara çıkan sıcaklıklar (daha sıcak gün veya geceler), yapraklı bölgelere zarar veriyor. Geceleri ısınmanın daha fazla olması, geceleyin bitki solunumunu (fotosentezden enerji kullanarak büyüme) artırıyor fakat daha bulutlu günler, bu enerjiyi elde etmeyi zorlaştırıyor çünkü fotosentez güneş ışığı gerektiriyor. Mississippi State Üniversitesi’nde ekolog olan ve araştırmada yer almayan Brandon Barton, “Makale iyi, zamanlı ve önemli” diyor. “İklim değişikliğiyle ilişkili birden fazla etmeni hesaba katma bakımından iyi bir iş çıkaran çok az çalışma bulunuyor” diyor. İklim değişikliği, her şeyi öylece eşit şekilde ısıtmıyor; sıcaklıklar, mevsimler ve günün zamanları arasında farklı oranlarda değişiyor. Rüzgar, yağmur ve kar kalıpları da değişiyor.
Araştırma Cox’un, hayvanların iklim değişimiyle geceleyin nasıl başa çıktığını araştırmaya devam etmesini sağlayacak. “Dünyanın, insanların etkisiyle değiştiğini biliyoruz fakat geceleyin nasıl değiştiğini pek bilmiyoruz” diyor. “Bu bilgi eksikliği, bilimsel yazında ıskalanan büyük bir delik.”
Yazar: Ula Chrobak/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
