Çoğu ayı Kuzey yarımkürede yaşıyor. Kutup ayıları da öyle.
Kuzey Kutup Bölgesi ve Güney Kutup Bölgesi bazı yönlerden birbirine benzese de, ikisi aslında çok farklı canlılara ev sahipliği yapıyor. Her iki kutup da çeşitli fok ve balina türleri barındırıyor. Fakat dünyanın en büyük ayısı olan kutup ayısı sadece Kuzey Kutbu’nda yaşıyor.
Kutup ayıları (Ursus maritimus) ve onların pofuduk yavruları Alaska, Kanada, Grönland (Danimarka’nın bir kısmı), Norveç, Rusya ve bazen de İzlanda’da bulunabiliyor. Bir kutup ayısının kürkü, eksi 30 derece Celsius’lara ulaşan sıcaklıklar için oldukça elverişli. Yaşamlarının büyük bir bölümünü buz üzerinde geçiren kutup ayıları, yağ bakımından zengin olan ve öğünler arasındaki uzun dönemlerde kendilerine enerji sağlayan foklarla besleniyor.
Güney Kutbu’nda da deniz buzu, düşük sıcaklıklar ve foklar var. Peki en güneydeki bu kıtada neden hiç kutup ayısı yok?
Cevap, evrimde ve Dünya’nın jeolojik tarihinde yatıyor.
Kanada’daki Alberta Üniversitesinde biyolojik bilimler profesörü olan ve kutup ayıları üzerinde neredeyse 40 yıldır çalışma yürüten Andrew Derocher, “Ayılar genelde Kuzey yarımküreye özgü hayvanlardır” diyor. Güney Amerika’daki And ayısı (Tremarctos ornatus) haricinde ayılar, genelde sadece Kuzey yarımkürede görülüyor. Bu durumun özel bir sebebi yok; sadece bazı türler bazı yerlerde evrimleşirken, diğerleri de farklı yerlerde evrimleşmiş. “Biyocoğrafya ilginçliklerle dolu” diyor Derocher. “Bazı türler yeni yerlere ulaşırken diğerleri ulaşmamış.”
Özellikle de kutup ayılarının evrimsel tarihinde, kuzey ve güney kutuplar birbirine hiçbir zaman bağlanmamış. “İnsanlar kutup ayılarının dünyadaki en büyük kara etçili olduğunu söylüyor fakat hiç de karasal bir tür değiller” diyor Derocher. Bu büyük ve beyaz ayılar, neredeyse tüm yaşamlarını deniz buzunda geçiriyor ve kıyıya sadece ara sıra üremek için çıkıyorlar.
Kutup ayıları, evrimsel bakımdan nispeten genç bir tür. 5 milyon ila 500.000 yıl önce, bozayının (Ursus arctos) ortak bir atasından evrimleşmişler. Fakat kıtalar, 5 milyon yıl önce bile bugün bulundukları yere yakın konumdaymış. Bu yüzden kutup ayıları, bir kutuptan diğerine yolculuk yapma fırsatını hiç bulamamış. Güney Kutbu’na en yakın kara kütlesi, Şili ve Arjantin’i de içeren Güney Amerika’nın en güneydeki kısmı. Kutup ayılarının Güney Kutbu’na ulaşmak için tehlikeli Drake Geçidi’nden geçmeleri gerekiyor. Bu bölge, güneyden gelen soğuk suların kuzeyden gelen sıcak sulara karışmasıyla oluşan kuvvetli fırtınalar ve kaba dalgalarla da biliniyor.
Peki kutup ayıları bir fırsatını bulsaydı, Güney Kutbu’nda hayatta kalabilirler miydi?
Derocher’a göre cevap basit: “Güney Kutbu’nda çok eğlenirlerdi.”
Kutup ayıları, Kuzey Kutbu’nda foklarla ve bazen de kuş veya yumurtayla besleniyor. Güney Kutbu’nda, üç fok türü ve beş penguen türüyle beraber bu üç şeyin hepsi bol bol mevcut. Üstelik bu hayvanların hiçbiri, karada gezen büyük yırtıcılardan sakınacak şekilde evrimleşmemiş. Güney Kutbu’ndaki bu ortam, bir kutup ayısı için açık büfe olurdu. İşte bu yüzden kimsenin oraya kutup ayısı götürmemesi gerekiyor. Bölgedeki hayvanların büyük kara yırtıcılarından habersiz olması, kutup ayılarının bitmek bilmeyen iştahlarıyla birleştiğinde ekolojik bir çöküşe yol açabilir. Muhtemelen en iyisi, büyük beyaz ayının kuzeyde kalmasıdır.
Yazar: JoAnna Wendel/Live Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
