COVID-19 ile alakalı şimdiye kadar yürütülen en geniş beyin tarama çalışmalarından biri, hastalığın beyinlerimizdeki etkisine ışık tutuyor.
SARS-CoV-2 enfeksiyonu, hastalığı hafif veya orta dereceli geçirenlerde bile “önemli” nörolojik değişimler ve gri madde kaybıyla ilişkilendirilmiş.
Çalışmada, İngiltere’de yaşları 51 ile 81 arasında değişen 785 kişinin beyin taramalarına bakılmış. Bilişsel testler ile birlikte yürütülen bu taramalar, ortalama 38 aylık aralıklarla gerçekleştirilmiş.
Oxford Üniversitesinde çalışan Gwenaelle Douaud’un öncülüğündeki araştırmacılar, “Bildiğimiz kadarıyla bu çalışma, katılımcıların başlangıçta enfeksiyon olmadan önce tarandığı ilk uzun süreli SARS-CoV-2 görüntüleme çalışması” diye yazıyor makalelerinde.
“Yaptığımız boylamsal analizler, SARS-CoV-2 ile ilişkili önemli ve zararlı bir etki meydana geldiğini ortaya çıkardı.”
Erken sonuçları daha önce ön baskı halinde yayımlanan araştırma, şimdi hakem denetiminden geçerek dün Nature bülteninde yayımlandı.
Oluşan yapısal değişimlerin kalıcı olduğu görülüyor. Taramalar, kişi COVID-19 geçirdikten ortalama 5 ay sonra (141 gün) yürütülmüş. Fakat değişimlerin ne kadar sürdüğü ve tersine çevrilip çevrilmediği, gelecekteki araştırmaların konusu olacak.
SARS-CoV-2’nin beyinlerimizi etkilemesi yeni bir haber değil: Virüs enfeksiyonunun, beyinde yapısal değişimlere ve iltihaplanmaya yol açabileceğine dönük bulgular mevcut.
Fakat bu çalışmayı benzersiz kılan şey, COVID-19 öncesi ve sonrasında insanların beyin taramalarının karşılaştırıldığı ve enfeksiyon öncesinde meydana gelmiş olabilecek herhangi bir hasar olasılığını en aza indirildiği ilk araştırma olması.
Enfekte olan kişilerde, yapılan ilk beyin taramalarına bakıldığında piriform korteks, koku yumrucuğu ve ön koku çekirdeğinde fark edilir doku hasarı görülmüş. Beynin bu bölgeleri, hafızanın yanısıra koku ve tat ile ilişkili.
SARS-CoV-2 enfeksiyonu, etkilenen beyin bölgelerinde yüzde 0,7’lik gri madde kaybıyla ilişkilendirilmiş. Çalışmanın yazarları, normalde orta yaşlı yetişkinlerde her yıl yaklaşık yüzde 0,2’lik gri madde kaybı olduğunu belirtiyor.
Çalışmada COVID-19 geçirdiği bilinen kişilerin pek çoğunda hastalık ağır geçmemiş. Hatta COVID-19 sebebiyle hastaneye kaldırılan 15 kişi sonuçlardan çıkarıldığında bile, virüsün beyindeki etkileri görünür kalmaya devam etmiş.
Araştırma ne kadar güçlü olsa da, halen cevap bekleyen önemli sorular var.
Çalışmada, bireylerin her birinde COVID-19’un ne kadar ağır geçtiğine yönelik bilgilere erişilmemiş. Sadece hastaneye kaldırıldığı bilinen vakalar mevcut. Oksijen seviyelerinin enfeksiyon boyunca nasıl olduğu da belli değil.
Taramaların Mart 2020 ve Nisan 2021 tarihleri arasında yürütüldüğünü belirtmekte de fayda var. Dolayısıyla katılımcıların, şu an dolaşımda olan Delta veya Omikron varyantlarıyla enfekte olması ihtimal dışı görünüyor. Bu sebeple, söz konusu sonuçların daha yeni enfeksiyonlarla bağlantısını göz önüne alırken bu bilginin akılda tutulması gerekiyor.
Ayrıca sonuçlar bir grup örneği şeklinde analiz edildiğinden, bireylere doğrudan uygulanabilir nitelik taşımıyor.
Çalışmada yer almayan ve Avustralya’daki Curtin Üniversitesinde çalışan sinirbilimci Sarah Hellewell, “İnsanların COVID-19 geçirdiler diye panik olmalarına gerek yok” diyor. “Beyinde gözlemlenen değişimler nispeten ufak ve grup seviyesinde olan değişimler. Bu yüzden herkeste aynı etkiler oluşmuyor.”
“Bu değişimlerin geçici olup olmadığını, tersine çevrilip çevrilemediğini veya zamanla kötüleşip kötüleşmediğini, yardımcı olabilecek tedaviler olup olmadığını öğrenmek için daha fazla araştırma yapılması gerekiyor.”
Yazar: Fiona MacDonald/ScienceAlert. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
