Hayvanlar Evin Yolunu Nasıl Buluyor?

Balıklar, böcekler ve kuşlar, insanların sadece hayal edebileceği süpergüç hisleriyle aldatıcı yollarda yönlerini buluyor.

Bazı türler için mahalle gururu, duyarlılıktan ziyade hayatta kalmakla ilgili. Pek çok tür, eşleşmek üzere eve dönmeden önce kaynak bulmak için binlerce kilometre yolculuk ediyor. Nereye gideceklerini nasıl biliyorlar? Koku işaretleri ve manyetizma, göç edenlere yardım ediyor fakat bu sürecin bazı kısımları hâlâ bir gizem.

Sucul hayvanlar, genelde açık denizlere giden akıntıları takip ediyorlar. Fakat koku duyarlılığı, geri dönme zamanı geldiğinde faydalı oluyor. Örneğin göl mersin balığı, ABD’deki Kewaunee Nehri’nin çakıl kaplı derinliklerinde yumurtadan çıkıyor ve Büyük Göller bölgesine doğru 150 kilometreye kadar yol katediyor. Burada, büyük dönüşten önce on veya yirmi yıl geçiriyorlar. Yüzde 4’ünden az kısmı yeni bir yere yerleşiyor. ABD Balık ve Vahşi Yaşam Bakanlığı’nda biyolog olan Jessica Collier, “Doğdukları nehri zihinlerine kazıyorlar” diye açıklıyor. Mersin balığı, bıyıklarını kullanarak sudaki proteinleri algılayabiliyor ve bu sayede yolunu koklayarak bulabiliyor.

Daha uzaklara giden türler, Dünya’nın manyetik alanından faydalanıyor. Kuzey sumruları, kutuptan kutba 19.000 kilometre uçuyor; bayağı deniz kaplumbağaları, Japonya’dan Baja’ya 13.000 km gidiyor ve bogong güveleri, kışı mağarada geçirmek için Avustralya boyunca bin kilometre yol katediyor. Bu böcekler o kadar isabetli ki, genellikle doğdukları kaya parçasında eşleşiyor ve ölüyorlar.

İsveç’teki Lund Üniversitesi’nde hayvanbilimci olan Eric Warrant, yine de güvelerin tamamen gezegenin yerçekimine bel bağlamadığını söylüyor. Onları, ellerinde pusula olan yürüyüşçülere benzetiyor: Ana yönlerde bir güzergâh belirliyor ve görsel işaretlere göre gidiyorlar. Fakat bu çok algılayıcılı sistem bile her şeyi anlatmıyor. “Kanatlanmaya hazır olduklarında, ebeveynleri üç ay önce ölmüş oluyor” diyor Warrant. Nereye gidecekleri hiç öğretilmiyor fakat bir şekilde, belirli noktaları arama içgüdüsünü kazanıyorlar.

Genlerle yönlendirilen bu dürtüleri çözmek, hayvanların yollarını nasıl bulduğunu daha iyi anlamamızı sağlayacak ve DNA’ya kodlanan bu sezginin, barajlar ve ışık kirliliği gibi insan yapımı değişikliklere karşı koyup koymadığını belirlememize yardımcı olacak. Eğer onların yollarına çıkıyorsak; yapılacak araştırmalar, bu böceklerin gittikleri yere gitmelerine nasıl yardım edeceğimizi gösterebilir.

Yazar: Purbita Saha/Çeviren: Ozan Zaloğlu