Her sene bahar tatiline doğru Orta Michigan’da soğuktan kaçan aileler toplu olarak Orlando ve Florida’daki parklara akın ediyor. Bir hafta sonra eğlence ve güneşe doymuş, endişelerinden arınmış ve hız treniyle böbrek taşlarından kurtulmuş bir tatil yapmış olarak dönüyorlar.
Evet, birkaç dakika hız trenine binmek rahatsız edici böbrek taşlarını daha büyük bir problem haline gelmeden yerinden atmaya yetiyor. The Journal of the American Osteopathic Association’ın (Amerikan Osteopati Derneği’nin dergisi) yayımladığı bir rapora göre, araştırmacılar Disney World Sihirli Krallık’ın Büyük Gök Gürültüsü Dağı’nda trene binmenin böbrek taşlarını attığını gösterdi.
Böbrek taşları böbrek içinde depolanan küçük minerallerden oluşuyor ve idrar yolundan geçtiğinde oldukça acı verici olabiliyor. Geçtiğimiz yıl Amerika Birleşik Devletleri’ne gelen 300.000 acil vaka böbrek taşlarıyla ilgiliydi ve yıllık tedavi giderlerinin 2,1 milyon doları böbrek taşı tedavisinde kullanıldı.
Ürolog David Wartinger Popular Science’a bu fikrin 8 yıl önceki çıkış noktasını anlattı: Bir hastası onu göremeye gelmeden önce bahar tatili için Disney World’e gidiyor. Hasta, art arda üç kez Disney World Sihirli Krallık Büyük Gök Gürültüsü Dağı’nda trene biniyor. Bu haliyle, hikayede alışmadık hiçbir durum yok. Wartinger’ın dikkatini çeken ise hastanın her binişinde bir tanesi olmak üzere üç taşının bir saat içinde düştüğünü görmesi.
“Hız treniyle renal yumrular (böbrek taşları) arasındaki ilişki dikkatimi çekti.” diyor Wartinger. “Asıl problem, böyle bir şey üzerinde nasıl çalışılabileceği.”
Wartinger ve meslektaşı Marc Mitchell, bu ilginç fikri test etmek için idrar ve böbrek taşıyla doldurulmuş silikon bir böbreği kullanmaya karar verdiler ve silikon böbreği sırt çantasında taşıyarak parka götürdüler. Böbreğin silikon kalıbı gerçek bir böbreğin tomografisi kullanılarak 3D yazıcıyla basılmış. Silikon birkaç alternatif arasından uygun bulunup seçilmiş. Diğer alternatifler arasında kullandıktan sonra parçalara ayrılan balistik jel, domuz ve inek böbrekleri de bulunuyor. Yazarların raporda belirttiğine göre, bunlar çevre ısısı ve materyalin ailelerin sıkça ziyaret ettiği bir eğlence parkında yaratabileceği olumsuz izlenim düşünüldüğünde zaten güzel bir tercih olamazdı.
Çalışma için Büyük Gök Gürültüsü Dağı’ndaki trene sahte böbrekle 60 kez binildi, her seferinde böbreğin konumu not edildi, taşlar atıldıkça tekrar konumlandırıldı. Trene binmenin etkilerinin yanı sıra, trende oturulan konumun da bir şeyleri değiştirdiği fark edildi. Trenin önünde oturmanın taşları %16,67 attığını, arkasında oturmanın ise %63,89 attığı not edildi.
Hız trenlerindeki hangi mekanizmanın böbrek taşlarının atılmasına yardımcı olduğu henüz bilinmiyor, ama Wartinger’ın birkaç fikri var. “Orta güçle çalışan hız trenlerinin işe yaradığını biliyoruz. Saatte 110 km hız yapmaya, yokuş aşağı hızlı gitmeye, ters dönmeye ya da yüksek hızlı dönmelere gerek yok. Bence taşları titreşimle atıyoruz.” diyor Wartinger.
Fakat herkes Disney’e akın etmeden önce doktorun birkaç notunu iletmekte fayda var. Bu yöntem sadece bir model böbrekte denendi. Her insanın böbreği kendine özgü, dolayısıyla böbrek taşları da farklı şekil ve boyutta büyüyebilir. Bu yüzden hız treni farklı boyutlarda bütün böbrek tipleri için çözüm değil.
“Tavsiyem Disney’e gidip hız trenine binmeniz değil.” diyor Wartinger. “Lunaparklardaki otalama hızdaki hız trenleri taşları atmada bir etkiye sahip. Bu nedenle hoşunuza giden herhangi bir park taş atmada yararlı olabilir.”
Wartinger’ın söylediğine göre hız treninden yararlanabilecek 3 tip böbrek hastası var: Küçük böbrek taşına sahip olan insanlar, büyük böbrek taşlarını kırdırıp küçük taşlara döndürme ameliyatı olmuş insanlar ve küçük böbrek taşına sahip olan hamile kadınlar (hamilelerin aldığı vitamin takviyesi büyüyen böbrek taşlarına sebep olabilir).
Eğer Wartinger diğer parklarla da anlaşabilirse diğer hız trenlerin taşlara etkisini gözlemleyebileceğini umuyor. Ve bunun sadece yeryüzündeki insanlar için olmadığını söylüyor.
Böbrek taşları astronotların uzun dönemli mikro yerçekimli çevrelerde yaptıkları görevlerde de büyük bir problem teşkil ediyor. “Uzayda bir hız treni inşa etmek imkansız.” diyor Wartinger, fakat insanları kendi etrafında döndürebilecek bir şey inşa etmenin olanaklı olduğunu söylüyor. Bu da demek oluyor ki, uzayda da böbrek taşlarından kurtulabilirsiniz, üstelik hız trenine gerek olmadan.
Çeviren: Firdevs Şahin
