İngiltere’deki deneysel bir füzyon reaktörü, yedi yıl süren uzun bir geliştirme sonrasında kısa bir süreliğine başarıyla çalıştırılmış ve ‘ilk plazma’ elde edilmiş: Yani reaktörün tüm bileşenleri uyumlu şekilde çalışarak, hidrojen gazını ısıtıp maddenin plazma haline dönüştürebiliyor.
Geçen hafta İngiltere’nin Culham köyünde yer alan ve Geliştirilmiş MAST adı verilen bir makinenin gerçekleştirdiği bu dönüşüm, bilim insanlarının onlarca yıldır gerçekleştirme hayali kurduğu çalışan bir nükleer füzyon reaktörünün temel bileşeni niteliğinde.
Nükleer füzyonda, iki veya daha fazla hafif elementin çekirdeği kaynaşarak daha ağır bir çekirdek meydana getiriyor ve enerji yayıyor. Güneş’in merkezinde gerçekleşen olay da işte bu. Eğer aynı tepkimeleri Dünya üzerinde yeterli bir ölçekte yeniden oluşturup sürdürebilirsek; neredeyse sınırsız, temiz ve düşük karbonlu enerji elde etme imkanını yakalayabiliriz.
Henüz o noktaya çok var fakat Geliştirilmiş MAST’ın başarılı şekilde tamamlanması ve ilk defa test amaçlı çalıştırılması, bu yolculukta önemli bir kilometre taşı niteliğinde. Esas MAST (Mega Yükselteçli Küresel Tokamak) tesisi 1999’dan 2013’e kadar çalışmış, selefi ise o zamandan beri yapım halindeydi. Bu yüzden yeni gelişme, önemli bir kavram ispatı niteliğinde.
İngiltere Bilim Bakanı Amanda Solloway, yaptığı bir açıklamada şöyle söylüyor: “İngiltere’nin füzyon enerjisinde bir dünya lideri olmasını ve yüzlerce yıl sürebilecek bir temiz enerji kaynağı olarak taşıdığı bu inanılmaz potansiyelden yararlanmak istiyoruz”
“Geliştirilmiş MAST cihazının çalıştırılması, bu milli füzyon deneyinde bir dönüm noktası niteliği taşıyor ve İngiltere’nin ilk füzyon enerji tesisini 2040 yılında inşa etme hedefimize bizi bir adım daha yaklaştırıyor.”
Bir füzyon reaktöründe, plazmada meydana gelen tepkimelerin dizginlenmesi için bir çeşit cihaz gerekiyor. Füzyon tepkimesiyle oluşan plazmayı hapsetmek üzere manyetik alanların kullanıldığı dairesel cihazlar olan tokamaklar ise, böyle bir cihazda öncü tasarımlardan biri olarak görülüyor.
Peter Dockrill/ScienceAlert. Ç: O.
