Mutant fareler, sıklığı DEHB (dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu) ile ilişkilendirilen yaygın bir gen varyantı taşıyan ve dikkati dağılabilen insanlarda gözlenen beyin değişimlerini anlamak üzere bilim insanlarına yeni ve nörobiyolojik bir çerçeve sunuyor. Araştırmacılar söz konusu varyantı taşıyan farelerin, insanlarda görülene benzer dikkatsiz bir fenotip sergilediğini göstermişler.
Michigan Üniversitesinde çalışan araştırmacıların Florida Atlantik Üniversitesi, Temple Üniversitesi ve ABD Ulusal Sağlık Enstitülerine bağlı Ulusal Sağırlık ve Diğer İletişim Bozuklukları Enstisü ile ortaklaşa yürüttüğü çalışmada genetik mühendislik uygulanan fareler kullanılarak, bir kolin taşıyıcı (CHT) varyantının sinirsel ve davranışsal etkileri incelenmiş. Araştırma takımının yürüttüğü önceki çalışmalarda varyant, insanlardaki dikkat dağınıklığının artışıyla ilişkilendirilmiş. Fakat varyantın dikkatsizliğe sebep olup olmadığı belli değilmiş.
Yeni çalışmada ise bilim insanları nöronsal CHT’yi kodlayan gende tek bir değişiklik yaparak, beyinde fizyolojik değişim olup olmadığını araştırmış ve bunların, kolinden sentezlenen kuvvetli beyin kimyasalı asetilkolinin üretimi ve salımını sürdürme kabiliyetine odaklanmışlar.
İnsanlarda asetilkolin sinyalleşmesinin bozulması, kişinin dikkat dağıtan şeyleri filtreleme ve odaklanma gerektiren işler yapma kabiliyetini zayıflatıyor. Fareler ve insanlarda CHT fonksiyonunun tamamen kaybedilmesi, asetilkolinin kas kasılımında (özellikle de solunumu kontrol eden kaslar) oynadığı rol sebebiyle erken ölüme yol açıyor. CHT faaliyetinde gerçekleşen daha düşük azalmalar, normal büyüme ve harekete olanak sağlıyor. Fakat bu değişimlerin yaşandığı fareler koşu çarkında koşturulduklarında erken yorgunluk sergiliyor. Yeni çalışmada yapılan araştırma, farelerin zihinsel yorgunluk işaretleri sergilediğini de gösteriyor.
The Journal of Neuroscience bülteninde yayımlanan çalışmanın sonuçları, Val89 olarak bilinen bu CHT geni varyantının kolin alım hızını ve dikkat gerektiren durumlarda asetilkolin üretimini sürdürme kapasitesini azalttığını gösteriyor. Söz konusu etkiler, fareler dikkat gerektiren güçlüklerle karşılaştığı zaman bilişsel performansın azalmasına yol açıyor.
Genetik varyantın oldukça yaygın olduğunu ve 10 insandan 9’unda görüldüğünü söyleyen araştırmacılar, varyantın dikkat vermede gerekli olan beyin mekanizmalarını tam olarak nasıl etkilediğini artık anladıklarını belirtiyor.
Yazar: Gisele Galoustian/Florida Atlantik Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
