Winnipeg Üniversitesinde çalışan paleoantropolog (taşıl insanbilimci) Dr. Mirjana Roksandic öncülüğündeki uluslararası bir araştırma takımı, insanların atası olan ve yeni keşfedilen bir türün isminin Homo bodoensis olarak belirlendiğini söylüyor. Yaklaşık yarım milyon yıl önceki Orta Pleistosen döneminde Afrika’da yaşayan bu tür, çağdaş insanların doğrudan atasıymış.
İsmi günümüzde Çibanyen dönem şeklinde değiştirilen ve 774.000 ila 129.000 yıl öncesini kapsadığı belirlenen Orta Pleistosen dönem, kendi türümüz (Homo sapiens) ile en yakın akrabalarımızın Afrika’da ve Neandertallerin de (Homo neanderthalensis) Avrupa’da yükselişine tanıklık etmiş.
Ancak insanın bu çağdaki evrimi yeterince anlaşılamamış. Homo bodoensis‘in duyurulmasıyla birlikte, insan evrimindeki bu kafa karıştırıcı fakat önemli bölüme bir nebze açıklık kazandırılması umuluyor.
Yeni isim, Afrika ve Avrasya’da söz konusu zaman döneminden kalma mevcut fosillerin yeniden değerlendirilmesiyle ortaya çıkmış. Bu fosiller önceden ya Homo heidelbergensis’e, ya da Homo rhodesiensis‘e atanıyormuş. Her iki türde de, sıklıkla çelişki gösteren birden fazla tanımlama yapılmış.
Çalışmanın baş yazarı Roksandic, “İnsanların coğrafi değişkenliğini tanıyan uygun bir terim dizgesinin bulunmaması yüzünden, bu zaman döneminde insan evriminden bahsetmek imkansız hale gelmişti” diyor.
DNA’dan elde edilen bulgular, kısa süre önce Avrupa’da yer alan ve H. heidelbergensis adı verilen bazı fosillerin aslında ilk Neandertallerden olduğunu gösterip bu ismi lüzumsuz hale getirmiş. Çin Paleontoloji ve Paleoantropoloji Enstitüsünde çalışan eş yazar Xiu-Jie Wu’ya göre, aynı sebeple doğu Asya’daki fosil insanlar tarif edilirken de bu ismin terk edilmesi gerekiyor.
Durumu daha da içinden çıkılmaz yapan bir diğer unsur ise, bu dönemden geldiği belirlenen Afrika’daki fosillerin zaman zaman hem H. heidelbergensis hem de H. rhodesiensis şeklinde adlandırılması. H. rhodesiensis yeterince tanımlanmadığı gibi, isim de yaygın şekilde kabul görmemiş. Bunun sebeplerinden biri, ismin Cecil Rhodes ve Afrika’daki sömürgeci yönetim sırasında işlenen dehşetli suçlarla ilişkilendirilmesi. Bilimin sömürgecilikten ayrılmasına yönelik yürütülen önemli çalışmalar göz önüne alındığında, bunun kabul edilemez bir onur olduğu görülüyor.
“Bodoensis” ismi, Etiyopya’daki Bodo D’ar kazı alanında bulunan bir kafatasından geliyor ve yeni türün, insanların doğrudan bir atası olduğu anlaşılıyor. Yeni sınıflandırmada H. bodoensis, Orta Pleistosen döneminde Afrika’da yaşamış çoğu insanı ve Avrupa’nın güneydoğusunda yaşamış bazı insanları tanımlayacak. Avrupa kıtasındaki çoğu kalıntı, yeniden Neandertal şeklinde sınıflandırılacak.
Sırbistan’daki Belgrad Üniversitesi Felsefe Fakültesinde çalışan eş birinci yazar Predrag Radovic, “Bilimde iletişimi kolaylaştırmak için terimlerin net olması gerekiyor” diyor. “Fosil kayıtlarıyla çelişenlerin mutlak görülmemeleri gerekir.”
Manoa – Hawaii Üniversitesi İnsanbilim Fakültesinde çalışan eş yazar Christopher Bae’e göre H. bodoensis‘in sahneye çıkışı, “Kördüğümün çözülmesiyle insan tarihindeki bu önemli dönemin daha net nakledilmesine olanak sağlıyor.”
Roksandic de buna katılıyor: “Yeni bir türe isim verilmesi çok büyük bir olay çünkü Uluslararası Hayvan Bilimsel Adlandırma Komisyonu, isim değişimlerine sadece çok katı belirlenmiş kurallar dahilinde izin veriyor. Bu ismin uzun bir süre kalacağını düşünüyoruz. Yeni bir takson adı, sadece diğer araştırmacılar kullanırsa yaşar.”
Çalışma 28 Ekim’de Evolutionary Anthropology: Issues, News, and Reviews bülteninde sunuldu.
Kaynak: Winnipeg Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
