Kaşımak ‘keyif veren’ bir eylem olsa da faydalı olmayabilir.
Kaşınan bir kızarıklığı devamlı kaşımak ve kurcalamak aslında onu daha kötü hale getiriyor. Peki neden? Yeni yayımlanan ve farelerin model olarak kullanıldığı bir araştırmaya göre kaşıma, iltihaplanmayı kızıştırıyor ve alerjik temas dermatiti isimli bir egzama tipiyle kabarmaya neden oluyor. Bulgular iki gün önce Science bülteninde yayımlanan bir çalışmada detaylarıyla anlatılıyor.
Alerjik temas dermatiti nedir?
Alerjik temas dermatiti (diğer adıyla temas dermatiti), cildi tahriş eden ve alerji yapan çeşitli şeylere karşı verilen alerjik bir tepki. Yaygın tetikleyiciler arasında zehirli sarmaşık, nikel gibi takılarda yaygın bulunan metaller ve kozmetik ürünleri ya da çamaşır deterjanlarında bulunan içerikler yer alıyor.
İşaret ve belirtiler alerji yapan maddeye ve bireye göre değişiklik gösterse de; temas dermatitinin ortak belirtileri arasında kaşıntılı bir kızarıklık, ciltte normalden daha koyu görünen kayışımsı bölgeler, kuru veya çatlamış cilt, tümsekler ya da kabarcıklanmalar, şişmeler, yanma ve duyarlılık bulunuyor.
Belirtileri daha da kötüleştirebilmesine ve iyileşme süresini uzatabilmesine rağmen, kaşınan yerleri kaşıma dürtüsü bazen karşı konulmaz bir hal alabilir.
Pittsburg Üniversitesinde çalışan cilt uzmanı ve makalenin eş yazarı Dr. Daniel Kapan, “Kaşımanın genelde keyif verici bir eylem olması, bu davranışın evrimleşmesi için bir tür fayda sağlaması gerektiğini akla getiriyor” diyor bir açıklamada. “Bizim çalışmamız ise kaşımanın bakteriyel cilt enfeksiyonlarına karşı koruma da sağladığına yönelik bulgular sunarak, bu ikilemin çözülmesine yardımcı oluyor.”
‘Utanç konisindeki’ fareler
Bu kısır döngüye neyin yön verdiğini görmek isteyen araştırmacılar, iki grup farenin kulaklarında kaşımaya sebep olan alerjenler kullanıp egzama benzeri belirtilere yol açmışlar. Standart fareler ile kaşıntı algılayan bir nöronu bulunmadığı için kaşıntıya karşı hassasiyeti olmayan bir fare grubu kullanmışlar.
Normal farelere kaşınma imkanı verildiğinde, araştırma takımı farelerin kulaklarının şiştiğini görmüş. Farelerin kulakları ayrıca nötrofil denen iltihabi bağışıklık hücreleriyle de dolmuş. Fakat kaşıntı algılayan nöronu bulunmayan fareler ile ufak yakalar taktıkları için kaşıma yapamayan normal farelerdeki iltihaplanma ve şişme daha hafif olmuş. Bu Elizabeth yakaları, ameliyat geçiren bir köpeğin taktığı koniye benziyor. Yazarlara göre deney, kaşımanın cildi daha fazla kötüleştirdiğini doğruluyor.
Araştırma takımı kaşımanın, ağrı algılayan nöronların P bileşeni adı verilen bir bileşen salgılamasına neden olduğunu da keşfetmiş. Söz konusu bileşen sonrasında mast hücrelerini etkinleştiriyor. Bunlar ise iltihaplanmanın, ciltteki kaşıntıya ve iltihaplanmaya yön veren kilit koordinatörleri.
“Temas dermatitinde mast hücreleri doğrudan, ufak tefek iltihaplanma ve kaşıntıya yön veren alerjenlerle faaliyete geçiyor” diyor Kaplan. “Kaşınmaya tepki olarak P bileşeninin salınması, mast hücrelerini ikinci bir güzergâh üzerinden faaliyete geçiriyor ve bunun sonucunda kaşınma, ciltte daha fazla iltihaplanmayı tetikliyor çünkü mast hücreleri sinerji içerisinde iki güzergâh üzerinden etkinleşiyor.”
Mast hücreleri neden önemli
Mast hücreleri, iltihabi cilt durumları ve alerjik tepkimeler bakımından geniş bir yelpazede faaliyet gösterse de cilti bakterilere ve diğer patojenlere karşı korumak için önemliler. Araştırma takımı, mast hücrelerinin kaşınmayla faaliyete geçmesinin ciltteki mikrobiyomu etkileyip etkilemediğini merak etmiş. Yapılan ikinci bir deney sonucunda, kaşınmanın ciltteki Staphylococcus aureus bakterisi miktarını azalttığı ortaya çıkarılmış. Bu bakteri cilt enfeksiyonlarında görülen en yaygın tür.
“Kaşınmanın Staphylococcus aureus‘a karşı savunmayı geliştirmesi, kaşınmanın bazı bağlamlarda faydalı olabileceğini akla getiriyor” diyor Kaplan. “Fakat kaşınmanın cilde verdiği hasar, kaşınma kronik olduğunda muhtemelen bu faydayı gölgede bırakıyor.”
Araştırma takımı şimdi dermatit için mast hücrelerindeki reseptörleri hedef alarak iltihaplanmayı baskılayan yeni dermatit terapilerini araştırıyor. Bu tedaviler, aralarında gül hastalığı ve ürtikerin de bulunduğu çeşitli iltihabi cilt durumlarında kullanılabilir.
Yazar: Laura Baisas/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
