Yayınlanan yeni bir rapor; kontakt (temaslı) lens kullanan çarpıcı sayıda insanın (yaklaşık yüzde 20), bu küçük plastik halkaları doğru şekilde bertaraf etmediğini, hatta korkunç derecede sorumsuzca bertaraf ettiğini ortaya çıkardı. Söz konusu insanlar, bu maddeleri tuvalete veya lavabo giderine atıyor.
ABD’de tahmini olarak 45 milyon insan temaslı lens takıyor ve bunların yaklaşık 9 milyonu böyle yapıyor. Bu kişiler, farkında olmadan ciddi bir çevre sorununa katkıda bulunuyor olabilirler.
Yeni araştırmaya göre, her yıl tahmini olarak 3.36 milyar adede kadar tek kullanımlık plastik lens, ABD’nin atıksu sistemlerine katılıyor ve mikroplastik çevre kirliliğinin parçaları haline geliyor. Bu miktar, bir yılda 23 ton plastik lense eşit.
Araştırma, Arizona State Üniversitesi’nde çalışan çevre mühendisi Rolf Halden’in (kendisi de lens kullanıyor), temaslı lenslerin bertarafı konusunda daha önce araştırma yapılıp yapılmadığını merak etmesiyle başlamış. Halden, baktığı zaman hiçbir çalışma bulamamış.
Bu yüzden takım, bir çalışma yapmaya karar vermiş. Çalışmanın ilk bölümünde, lens takan ve takmayan 139 kişi, isimsiz bir ankete katılmış. Lens takanların yüzde 19’u, lenslerini tuvalete veya atıksu giderine attıklarını itiraf etmiş.
Araştırmanın sonraki aşaması ise, bu lenslere ne olduğunun belirlenmesiymiş.
Büyük nesnelerin atıksu işleme tesislerine gitmesini önlemek için tasarlanmış süzgeçler bulunuyor; fakat lensler küçük ve esnek olduğu için, bu süzgeçlerden epey kolay bir şekilde geçebiliyorlar.
Takım, atıksu çamurunu kalburdan geçirmiş ve birkaç tane lens kırıntısı bulmuş. Bu durum, atıksu işlemesinin, lenslerin geçmesine olanak sağladığını ve ayrıca bunların parçalanarak, daha küçük bölümlere ayrılmasına yardımcı olduğunu gösteriyor.
Araştırmacılar, lenslerin biyolojik yönden çözünüp çözünmediğini anlamak için, lenslerde yaygın şekilde kullanılan polimerlerden beş tanesini, genelde atıksu tesislerinde bulunan anaerobik ve aerobik mikroorganizmalara farklı süreler boyunca maruz bırakmışlar.
Araştırmacılar, lenslerin uzun zaman dönemlerinden sonra bile bozulmadığını bulmuşlar.
Çevre mühendisi Rolf Halden, The New York Times gazetesine şöyle söylüyor: “Bunlar tıbbi cihazlar; bunların biyolojik bakımdan çok çözünebilir olmasını bekleyemezsiniz”
“Bu durum, lensi takan kişinin kullanım süresi esnasında iyi fakat, lensler çevreye gittiği zaman o kadar da iyi değil.”
Ayrıca, mikroplara maruz kaldıktan sonra, bu plastik polimerlerin bağlarında küçük değişiklikler meydana gelmiş. Bu bağlar hafifçe, fakat fark edilir ölçüde zayıflamış; yani lens, bozunma yolunda ilerliyormuş.
Arizona State Üniversitesi’nde çalışan çevre mühendisi Varun Kelkar şöyle açıklıyor: “Lens plastiği, yapısal kuvvetinin bir kısmını kaybettiğinde, fiziksel olarak parçalanacaktır. Bu durum, daha ufak olan plastik parçalarının ortaya çıkmasına yol açar ve nihayetinde, mikroplastiklerin oluşmasına yol açacaktır.”
Bu cisimler daha sonra çevreye gidebiliyor. Atıksu çamuru, genelde toprağı gübrelemek amacıyla arazilerin üzerine yayılıyor; mikroplastikler ise, buradan itibaren kara temelli ekosistemlere giriş yapıyor. Bu cisimlerin etkileşimleri yeterince anlaşılmış değil fakat, sucul ekosistemlere de gidebiliyorlar.
Sucul hayvanlar, mikroplastik parçalarını besin zannedebiliyor. Hatta bu plastikler, plastiğe yapışma eğilimi gösteren bütün kirleticiler ile birlikte, insanların besin zincirine geri dönebiliyorlar.
Peki, bu duruma karşı ne yapılabilir? Kontakt lens üreticileri şu an, paketlerin üstüne, kullanılan ürünün nasıl bertaraf edileceğine dair herhangi bir bilgi koymuyor.
Araştırmacılar bunun, başlangıç bakımından harika bir yer olacağını söylüyorlar.
“İlk adım olarak üreticiler, ürünün paketine lenslerin nasıl doğru şekilde bertaraf edileceğine dair bilgiler koyabilir. Bu bertaraf şekli, lensleri diğer katı atıklar ile birlikte çöpe atmaktan ibaret” diyor Halden
“Uygun ve daha uzun vadeli olan çözüm yöntemi ise, lensleri, kullanım sırasında durağan kalan fakat çevreye kaçtığı zaman değişken ve bozunabilen duruma geçen polimerlerden üretmek olacaktır.”
Peki ya daha önce kullandığınız lensleri bu şekilde attıysanız ve şu an bunu okuyorsanız ne olacak? Bunu yapmayı derhal bırakın ve onları, ait oldukları çöp kutusuna koymaya başlayın.
Takım bu araştırmayı, Amerikan Kimya Derneği’nin 256’ncı Ulusal Toplantı & Sergi buluşmasında sundu.
ScienceAlert
