Gale Krateri eski çağlarda, büyük gölün temiz, mavi sularıyla dalgalanıyordu. Şimdi ise kızıl Mars yüzeyindeki 145 km genişlikte bir çukur. Suları çekilmiş gitmiş, ama arkasında bıraktığı çökeltiler, gezegenin ne zaman ve nerede hayata ev sahipliği yapabildiği hakkında ipuçları içeriyor.
Curiosity gezgini, 2012’den beri bu ipuçlarını araştırıyor. Gale Krateri etrafında ve merkezindeki 4,82 km yüksekliğindeki Sharp Dağı’nda santim santim oradan oraya gezen Curiosity, yıllardır gölde yatan kaya katmanlarını inceliyor.
Bugün, gezginin buldukları üzerine yeni bir analiz, kızıl gezegenin 3.8 ve 3.1 milyar önceki yıllar arasında hayatı destekleyecek fiziksel, kimyasal ve enerji veren bileşenlere sahip olduğunu ortaya çıkarıyor. Bu tam da Dünya’da hayatın ortaya çıkış zamanı; ve bilim insanlarının daha önceki varsayımlarına göre daha geniş bir aralıkta.
Geçmişe Pencere
Stony Brook Üniversitesi’nden Jeokimyacı Joel Hurowitz, Gale Krateri’ndeki 100 metrelik alan içindeki kaya katmanlarının kimyasal içeriğini inceleyen büyük bir takıma liderlik etti. Kayaların içindeki kimyasallar, onların ne tür şartlar altında oluştuğunu gösteriyor.
Kızıl gezegenin geçmişteki iklimini yeniden oluşturmak için, Hurowitz ve takımı her katmanın ne kadar alüminyum ve buna karşılık kayadan kolayca sızan sodyum ve kalsiyum gibi mineralleri içerdiğini ölçtüler.
Sıcak şartlar esnasında su, kayaları çözmede ve kimyasal olarak değiştirmede daha iyidir. Şöyle ki, eğer bir kaya katmanı bolca alüminyum içeriyor, ama sodyum ve kalsiyumu fazla içermiyorsa, bu onun sıcak şartlar altında oluştuğunu gösteriyor. Soğuk su kimyasal olarak aktif değildir, dolayısıyla yüksek oranda sodyum ve kalsiyum içeren bir kaya katmanı, onun sıcak şartlar altında oluştuğunu gösterir.
Kayalar bize Mars’ın ilk zamanlarının soğuk olduğunu, daha sonra sıcak ve ıslak hale geldiğini öneriyor. Neticede, atmosferini katalizmik olarak kaybetmesinden ötürü kurudu, ama yeni sonuçlar Mars’ın yumuşak ikliminin bilim insanlarının tahminlerinden daha uzun süre devam ettiğini gösteriyor.
Merkezindeki Sharp Dağı ve Gale Krateri’nin bir görüntüsü. Curiosity gezgini şu aralar bu bölgeyi keşfediyor. NASA
Ek olarak, gölün daha alt katmanları indirgeme ajanları içerirken, üst katmanlarında oksitleme ajanları bolca var; bu iki tip molekül, farazi Mars organizmalarının enerji sağlamak için kullanmış olabilecekleri yiyecekleri sağlayan moleküllerdir.
Göl aynı zamanda, Dünya’daki mikropların severek çoğalacağı çeşitli ekolojik yaşam ortamlarını da sağlıyor. Sığ bölgelerde çok miktarda çözünmüş oksijen varken, daha derin bölgeler oksijenden yoksun ve ayrıca bu ikisi arasındaki her ortam da mevcut.
“Bu göl, eğer varsa, mikrobiyal yaşam için seçenekler menüsü sunuyor.” diyor Hurowitz.
Eğer Mars üzerinde bir hayat gelişmişse, bu, Curiosity’nin cevap vermek üzere tasarlandığı bir soru değil. Gezgin, Mars’ta nerede ve ne zaman hayatın desteklenebileceğini belirliyor; bu da birkaç yıl içinde NASA’nın Mars 2020 gezgininin kırmızı gezegende gerçek hayat kanıtları aramasına yardımcı olacak. “Bir sonraki aşamaya nasıl geçeceğimiz konusunda Curiosity’den çok şey öğreniyoruz” diyor Hurowitz.
Çalışmanın bulguları çok mantıklı olmasına rağmen, Hurowitz hala şaşırdığını söylüyor. “3.5 milyar yıl önce gölde var olan kimyasal şartlar hakkında bu kadar detayı anlayabileceğimizi beklediğimizi sanmıyordum. Bu aslında çok fazla Dünya’ya benzeyen bir ortamdı.”
Mars’ın nasıl ısındığı hala gizemini koruyor, ama bilim insanları bunun volkanlara, dış uzay patlamalarına veya gezegenin eğimine bağlı olabileceğini düşünüyorlar. Ama, yumuşak sıcaklıklardan, Mars’ın bugünkü soğuk ve kuru zorlu şartlarına, gezegenin uzaya sızan atmosferi sebep olmuş gibi görünüyor.
Curiosity, Sharp Dağı’na tırmanmaya devam ederken, antik gölün daha çok katmanını inceleme şansına sahip olacak ve gezegenin tarihi hakkında daha fazla ipucu sağlayacak.
