Juno uzay aracı, 2023’ü Jüpiter’in uydusu Io’nun yakınından uçarak bitirdi. Io, Dünya’dan 100 kat daha volkanik olabilir.
NASA, haftasonu boyunca Jüpiter’in buzlu ve volkanik uydusu Io’nun yeni görüntülerini yayımladı. Uzay aracı Juno, gök cismine yaklaşık 1.500 km mesafeden geçti ve yüzeyi tehlikeli çukurlarla kaplı uyduyu gösteren görüntüler yakaladı.
Dev gri volkanlarla bezeli kızıl bir küreyi tasvir eden bu yeni görüntüler, JunoCam görüntüleyicisi ile yakalanmış. Io, güneş sistemimizdeki en volkanik dünya olarak düşünülüyor. Karşılaştırma yapılacak olursa Dünya’da her yıl yaklaşık 50 volkanik patlama gerçekleşirken, Io’da volkanik faaliyet 100 kat daha fazla olabilir. Io’daki volkanik faaliyetlerden büyük oranda Jüpiter’in kütleçekim etkisi sorumlu. Jüpiter ile gezegenin diğer dev uydularından (Ganymede, Europa ve Callisto) gelen ilave kütleçekim etkisi arasındaki halat çekme yarışı, Io’da görülen sürtünme kaynaklı gelgitsel ısınmayı şiddetlendiriyor. Bu uydunun Jüpiter’in etrafından dolaşması yaklaşık 42 saat sürüyor. Yörünge yolculuğu sırasında ortaya çıkan yoğun ısı, Io’nun yüzeyinin altında muhtemelen bir magma okyanusu meydana getiriyor ve püskürmeleri körüklüyor.
NASA’ya göre bu uçuş, Galileo uzay aracının Ekim 2001’de yaptığı benzer bir uçuştan beri Io’nun yaptığı en yakın uçuştu. 2011’de fırlatılan Juno uzay aracı, Jüpiter’in yörüngesine ilk defa 2016’da girmişti. Gaz devinin yoğun bulutlarının altında neler olduğunu araştıran ilk kâşif, Güneş sistemimizin en büyük gezegeni ile bu sistemin kökenlerini bir bütün olarak inceleme görevini taşıyan Juno’ydu. Juno görevi, uydunun volkanik faaliyetini yaklaşık 11.000 km’den 100.000 km’ye kadar değişen uzaklıklardan izliyordu. Araştırma takımı, Aralık ayında yapılan yakın mesafeli uçuş sırasında toplanan ve önceki gözlemlerden elde edilen bilgilerin, yoğun volkanlar hakkında daha fazla şey öğrenilmesine yardımcı olmasını ümit ediyor.
Southwest Araştırma Enstitüsünde çalışan Juno’nun baş araştırmacısı Scott Bolton, “Ne kadar sıklıkta püskürdüklerini, ne kadar parlak ve sıcak olduklarını, lav akışının nasıl şekil değiştirdiğini ve Io’daki faaliyetin, Jüpiter’in manyetosferindeki yüklü parçacıkların akışıyla nasıl bağlantı sergilediğini öğrenmeye çalışıyoruz” diyor yapılan bir açıklamada.
Io’nun ikinci yakın uçuşunu 3 Şubat 2024’te yapması ve uydunun yüzeyine yeniden 1.500 km kadar yaklaşması planlanıyor. Uzay aracı, Jüpiter uyduları Ganymede ve Europa’ya da yakın uçuşlar gerçekleştirmiş.
“Aralık ve Şubat’ta yaptığımız bu yakın uçuşlarla birlikte Juno; Io’nun devasa volkanik faaliyetinin kaynağını, kabuğunun altında bir magma okyanusu olup olmadığını ve Jüpiter’den gelip, bu hırpalanmış uyduyu durmadan sıkıştıran gelgitsel kuvvetlerin önemini araştıracak” diyor Bolton.
Juno, Nisan ayından itibaren Juno’nun Kütleçekim Bilimi deneyinin kullanılacağı ve Jüpiter’in üst atmosferinin bileşiminin inceleneceği bir dizi örtülme deneyi de yürütecek. Gezegenin atmosferinin bu kısmının hangi maddelerden oluştuğunun incelenmesi, gökbilimcilere Jüpiter’in şekli ve iç yapısı hakkında önemli veriler sağlayacak. Bu Juno görevinin 2025’in sonlarında tamamlanması bekleniyor.
Yazar: Laura Baisas/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
verdim şukusunu