New York’un taşımacılık sorunu süpürgenin içine emiliyor. En azından Metro Taşımacılık Otoritesi (MTA) öyle olmasını umuyor.
New York şimdilik iki adet taşınabilir vakumlu temizleyiciyi test ediyor. İstasyonlardaki ve raylardaki çöp ve molozlar trenlerin rötar yapmasına, istasyonlardaki havanın kalitesinin düşmesine, kemirgen ve haşerelerin üremesine sebep olmakta. Test edilen bu sistemin ise günlük raylarda ve istasyonlarda biriken 36000 kg temizlenmesine yardımcı olması planlanıyor.
Ancak istasyon ve rayların bulunduğu dar ve kapalı bir alanda bu kadar fazla copu vakumlayacak bir sistem geliştirmek hiç de kolay bir iş değil. New York Metro İdaresi için süper güçlü vakumlayıcı prototipi üreten VAC-U-MAX firmasının temsilcisi Doan Pendleton MTA’nın mümkün olabilecek en taşınabilir sistemi tasarlamalarını aynı zamanda bu sistemin kablolara takılmaması gerektiğini ve kendi güç kaynağına sahip olan bir tasarım olması istediğini söyledi.
VAC-U-MAX geliştirme ortağı Fransız firması NEU tasarımlarında tekrar şarj edilebilirliği ve şarj edilebilmesi bakımından lityum demir fosfatlı pilleri tercih etmişler.
Tanesi 400 kg kadar olan bu bataryalar hâlâ elde taşınabilir elektrik süpürgelerinde bulabileceğiniz bataryalardan çok daha farklı ve ağır olsa bile yinede boyutlarına rağmen şehirde bulunan 472 istasyon arasında şimdiye kadar taşınması en kolay çözüm. Yeni prototip operatör temizlenecek alana geldiğinde devasa hortumları saklama alanından çıkartıp raylara indirerek raylardaki kenarda köşede kalmış bütün çöpleri süpürebilecek kabiliyette tasarlanmış.
MTA günlük 1065 km uzunluğundaki tren rayı şebekesini temizlemek gibi kazanması zor bir savaş veriyor ve her geçen gün temizlenmesi gereken çöplere yeni çöpler eklenerek çöplere karşı verilen savaş daha da zorlaşıyor.
VAC-U-MAX firmasının temsilcisi Doan Pendleton “İnsanların metro şebekesinin kocaman bir vakum olduğunun farkında değil. Vagonlar gidip gelirken havayı itip çekerek istasyondaki bütün çöpleri (gazete parçasından tutun da meşrubat kutularına kadar) eninde sonunda raylara doğru çekiyorlar.” diyerek sorunu özetliyor.
İstasyonlar arasında yüksek hızla seyahat eden trenler bu çöplerin üzerinden geçip zincirleme rötarlara sebep olabilen küçük yangınlar çıkartabiliyor. Bu da New York toplu taşıması sistemini kullananların “askıda kalmak” dediği duruma sebep oluyor. Geç kalmış ve sınırlı yolcular.
Çöpler sadece gecikmeye ve kirliliğe sebep olmuyor, aynı zaman metro şebekesinin gün geçtikçe büyüyen kemirgen ve haşere nüfusunu da besliyor. Haşerelerin yemek kaynağını (arada birkaç farenin de süpürüleceğini tahmin etmek zor olmasa gerek) vakumlayarak ortadan kaldırmak onların aç kalmasına ve eninde sonunda başka bir yere göç etmelerine sebep olabilir. Denemeleri süren bu yeni sistem fare ve haşere popülasyonuna herhangi bir etkisi olmasa bile en azından metro şebekesinin her yerine yayılmış haşere dışkılarını ve kıllarını temizleyerek büyük bir sorunu çözmeyi garanti ediyor.
Nasıl ki tren vagonların oluşturduğu itki ve tepkiyle gazete kağıtları ve çöpler kendilerini tren raylarında buluyorsa raylarda oluşan kurum da bu etki sebebiyle istasyon platformuna itiliyor. Neyse ki yeni vakum sistemi trenler fren yaptığı zaman sürtünmeyle ortaya çıkan bu demir tozlarını da emecek şekilde tasarlanmış. Aksi takdirde bu parçacıklar istasyonların havasına karışacak ve yolcular da bu havayı soluyarak bu toz zerrelerine maruz kalacaklardı.
2004 yılında Columbia ve Harvard Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmaya göre, New York metrosundaki hava normal bir New York evinde ya da açık havada maruz kalınandan 100 kat daha fazla demir, mangan ve krom içeriyormuş. Araştırmacılara göre, şimdilik bu değerler New Yorklular için herhangi bir sağlık sorunu teşkil etmiyor. MTA ve araştırmacılar istasyonlardaki toz konusunda araştımalarını sürdürürken bu sorunu daha iyi yönetip toz değerlerini düşürmenin yollarını arıyorlar.
Çöp kutusu yangını
MTA 2017 yılının sonuna doğru ve 2018 yılının başlarında 3 adet yeni vakumlu süpürge trenini hizmete sokmayı plalıyor. Vakumlu süpürge vagonları normal metro tren vagonu gibi seyahat ederken iş adamı, öğrenci veya turist taşımak yerine her gün yaklaşık 20 ton çöp toplayacak ve taşıyacaklar.
MTA’nın planına göre, bu iki yeni vakumlu çöp toplama yöntemi çöpleri taşımak için yeniden düzenlenmiş 27 adet eski vagonlarla beraber toplu taşıma kullananlar için temiz bir istasyon ve hizmet sunmaya büyük katkılar sağlayabilir. Bununla beraber başlarına ne geleceğinden habersiz fare ve haşerelere acımamak elde değil.
Çeviren: Mehmet Taner İmamoğlu
