Son yıllarda, tek ve ‘normal’ yıldızların etrafında büyük miktarda ötegezegen bulundu. Yapılan yeni bir araştırma ise bu gidişatın istisnaları olabileceğini gösteriyor. Nuevo Leon Özerk Üniversitesi, Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi ve Abu Dhabi New York Üniversitesinde çalışan araştırmacılar, aralarında gezegenlerin de yer aldığı ve Katalizmik değişen yıldızlar (CV) olarak bilinen egzotik çift yıldızların etrafında dönen sönük cisimlerin tespitinde yeni bir yöntem ortaya sürüyor.
CV’ler, iki yıldızın birbirine son derece yakın mesafede durduğu ikili yıldız sistemleri. O kadar yakın duruyorlar ki, ağırlığı düşük olan cisim diğer cisme kütle aktarıyor. CV’ler genelde kırmızı cüce yıldız şeklinde bilinen küçük, soğuk bir yıldız tipinden ve beyaz cüce adı verilen sıcak, yoğun bir yıldızdan oluşuyor. Kırmızı cüce yıldızların kütlesi Güneş’in 0,07 ila 0,30 katıyken, çapları da %20 kadarı. Beyaz cüceler ise genelde Güneş’in yaklaşık 0,75 katı kütleye ve Dünya’nınkine benzeyen çok küçük bir çapa sahip.
CV sisteminde ufak yıldızdan gelen madde aktarımı, yoğun ve daha ağır olan yıldızın etrafında birikim diski meydana getiriyor. Bir CV sisteminin parlaklığı, genelde bu cisimden kaynaklanıyor ve iki yıldızın çıkardığı ışığa baskın geliyor. Bir CV’nin etrafında dönen üçüncü ve soluk bir cisim, iki yıldız arasında gerçekleşen aktarım oranını ve bu sebeple bütün sistemin parlaklığını etkileyebiliyor. Yeni çalışmada tarif edilen yöntem, iç kısımdaki iki yıldızın etrafında dönen üçüncü cismin meydana getirdiği bozulmalar sebebiyle birikim diskinin parlaklığında oluşan değişime dayanıyor.
Araştırma takımının lideri Dr. Carlos Chavez ve katkı sağlayan diğer araştırmacılar, yeni çalışmalarında dört farklı CV’nin etrafında dönen üçüncü bir cismin kütle ve uzaklığını her bir sistemin parlaklığındaki değişimler yoluyla tahmin ediyor. Takımın yürüttüğü hesaplamalara göre parlaklıkta meydana gelen bu gibi değişimler, üçlü sistemdeki yörünge dönemlerine kıyasla çok uzun dönemlerde gerçekleşiyor. Dört CV’nin ikisi, etraflarındaki yörüngede bulunan gezegenleri andıran cisimler barındırıyor gibi görünüyor.
Yeni bulguları yorumlayan Dr. Chavez, “Çalışmamızla birlikte üçüncü bir cismin, katalizmik bir değişkeni bozabileceğini ve bu sayede sistemdeki parlaklıkta değişimler meydana getirebileceğini kanıtladık” diyor. “Bu bozulmalar, hem gözlenen çok uzun dönemleri (42 ila 265 gün arasında) hem de bu parlaklıktaki bu değişimlerin gücünü açıklayabilir”
“Yaptığımız gözlemler, üzerinde çalıştığımız dört sistemden ikisinin etraflarındaki yörüngede gezegensel kütleye sahip cisimler barındırdığını akla getiriyor” diye ekliyor Chavez.
Bilim insanları yeni yöntemin, ikili yıldız sistemlerinin yörüngesinde dönen gezegenleri bulmada umut vadettiğini ve son otuz yılda bulunan binlerce gezegene yenilerinin eklenmesini sağlayacağını düşünüyor. Bulgular ay başında Monthly Notices of the Royal Astronomical Society bülteninde yayımlandı.
Kaynak: İngiltere Kraliyet Gökbilim Derneği. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
