Bilim insanları, Çin’in yüzlerce kilometre altına dek uzanan ve Pasifik Okyanusu’na ait olan eski bir parça belirlemişler. Uzun zaman önceki okyanus tabanının antik kalıntıları olan bu parça, Dünya’nın manto geçiş bölgesine doğru çekiliyor.
Pasifik’in altını kaplayan bu kayalık tabaka, kabuktan ve üst mantonun en dıştaki katı kısımlarından oluşan en dıştaki yüzey katmanının; okyanus litosferinin bir kalıntısı.
Fakat litosfer her zaman en yukarıları görmüyor. Üst yüzey tabakası, yüzeyde yavaşça hareket edip yer değiştiren ve ara sıra birbirlerine toslayan, parçalanmış haldeki birkaç tektonik levhadan meydana geliyor .
Bu çarpışmalar sırasında, yitim zonu adı verilen jeolojik bir süreç meydana gelebiliyor. Bu süreçte levhalardan biri, batma bölgelerinde diğer levhanın altına geçiyor ve gezegenin daha derinlerine gidiyor.
Çin ve ABD’de çalışan bilim insanları, yayımladıkları yeni çalışmada bu efsanevi olgunun daha önce hiç gözlenmemiş derinliklerde meydana geldiğini gösteriyorlar.
Bilim insanları daha önce yaklaşık 200 kilometrelik derinliklere inen levhalar kaydetmişler.
Şimdiyse Çin’in kuzeydoğusuna dağılmış 300’ün üzerinde sismik istasyondan oluşan dev bir ağ sayesinde, araştırmacılar bu olayı çok daha alçak bir noktada görebiliyor ve Pasifik Okyanusu’nun altında yatan tektonik levhanın, Dünya yüzeyinin 410 ila 660 kilometre derinlerindeki orta seviyeli manto geçiş bölgesine gittiğini görüntüleyebiliyorlar.
Araştırmacılar bu batan levhayı yorumlamak amacıyla, sismik dalgaların anomaliler ile karşılaştığı ve yerin çok altında bulunan bölgelerde iki sismik sürat kesintisi belirlemişler. Bu vakada ise araştırma takımı, batan levhanın hem üst hem de alt taraflarıyla ilişkili olduğunu söylediği iki anomaliyle karşılaşmış.
Çin Bilimler Akademisi’nde çalışan jeofizikçi Qi-Fu Chen, “Detaylı sismolojik analizlere göre üstteki kesinti, batan levhaya ait Moho kesintisi şeklinde yorumlandı” diyor.
“Alttaki kesinti ise muhtemelen; alt levha astenosferinin, levhanın denize doğru bakan kısmındaki sulu koşullarda kısmen erimesiyle meydana gelmiş.”
Levhanın batışı Çin’in altındaki süreçte görebilse de, batış bölgesi doğuya kadar epey bir gidiyor ve levha 25 derece aşağıya doğru nispeten hafifçe eğiliyor.
Rice Üniversitesi’nde çalışan sismolog Fenglin Niu, “Japonya, bu Pasifik levhasının yaklaşık 100 kilometrelik derinliklere ulaştığı yerde bulunuyor” diyor.
Bu yeni görüntüleme sayesinde bilim insanları, batan bir levha geçiş bölgesinin bu kısmına ulaştığı zaman neler olduğunu, şeklinin nasıl bozulduğunu ve okyanus kabuğundaki su içeriğinin ne kadarını kaybettiğini daha iyi anlıyor.
“Birçok çalışmada, bu levhanın aslında manto geçiş bölgesinde epey bir şekil bozukluğuna uğradığı öne sürülüyor. Yumuşuyor ve şekli kolayca bozuluyor” diyor Niu.
“Bu suyun o derinlikte tamamen çıkıp çıkmadığını hâlâ tartışıyoruz. Suyun bir kısmının levhanın içerisinde kalarak, çok ama çok daha derinlere gittiğini akla getiren bulguların sayısı da artıyor.”
Bulgular Nature Geoscience bülteninde sunuldu.
Yazar: Peter Dockrill/ScienceAlert. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
