İnsanlar ve insan dışı primatlar arasındaki fiziksel farklılıklar gayet belirgin olsa da, yeni bir çalışmada beyinlerinin önemli derecede benzer olabileceği gösteriliyor. Ayrıca en küçük değişimler, gelişimsel ve psikiyatrik bozukluklarda büyük farklılıklar meydana getirebilir.
İnsan beynini ayrı kılan moleküler farklılıkların anlaşılması, araştırmacıların beyin gelişimindeki bozulmaları incelemesine yardımcı olabilir. Madison – Wisconsin Üniversitesinde (UW-Madison) çalışan sinirbilim profesörü Andre Sousa’nın içinde bulunduğu bir araştırma takımınca yürütülen ve yakın zaman önce Science bülteninde yayımlanan yeni bir çalışmada, insanlar ile şempanzeler, Hint şebekleri ve marmoset maymunları gibi insan olmayan primatların prefrontal korteksindeki hücreler arasındaki farklılık ve benzerlikler inceleniyor. Beynin en ön kısmındaki bu bölge, yüksek bilişsel fonksiyonlarda merkezi bir rol oynuyor.
Bu türler arasındaki hücresel farklılıklar, türlerin evrimlerindeki adımları ve söz konusu farklılıkların insanlarda görülen otizm ile zihinsel engeller gibi bozukluklarda nasıl yer alabildiğini aydınlığa kavuşturabilir. UW-Madison Waisman Merkezi’nde gelişimsel beyin biyolojisi üzerine çalışan Sousa, doktora sonrası araştırma görevlisi olarak çalıştığı Yale Üniversitesindeki bir laboratuvar ile beraber prefrontal korteksteki hücreleri inceleyip sınıflandırmaya başlamaya karar vermiş.
“Dorsolateral prefrontal korteksi profilliyoruz çünkü ilginç özellikleri var. Bu kortikal bölge sadece primatlarda bulunuyor. Diğer türlerde bulunmuyor” diyor Sousa. “İşler hafıza gibi yüksek bilinçle alakalı birkaç fonksiyonla ilişkilendiriliyor. Bazı nöropsikiyatrik bozukluklarla da ilişkili.
Doku örneklerinden 600 bini aşkın hücrenin genetik bilgisini toplayan araştırmacılar, incelenen türler evrimsel yönden yakın akraba olduklarından çoğu hücrenin birbirine çok benzediğini söylüyor.
Sousa ve katkıda bulunan diğer araştırmacılar, prefrontal kortekste dört türün hiçbirinde bulunmayan beş hücre tipi keşfetmişler. Belli hücre tiplerinde çok sayıda farklılık bulan araştırmacılar, türler genelinde benzer hücre popülasyonları arasında çeşitliliğe de rastlamışlar. Bir şempanze bir insanla karşılaştırıldığında, fiziksel görünüşlerinden beyinlerinin kabiliyetlerine kadar uzanan farklılıklar çok büyük görünüyor. Fakat hücresel ve genetik seviyede, en azından prefrontal kortekste çok sayıda benzerlik bulunurken farklılıklar oldukça az.
Bulgular Science bülteninde sunuldu.
Yazar: Emily Leclerc/Madison – Wisconsin Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
