Yeni bir çalışmaya göre araştırmacılar, Batı Afrika’nın Gabon ülkesinde yaşayan şempanzelerin kendi yaralarına ve diğer şempanzelerin yarasına böcek sürdüğünü ilk defa gözlemlemişler. Yaraya uygulanan bu ‘ilkyardım’ davranışını dün Current Biology bülteninde yayımlanan bir çalışmada tarif eden bilim insanları, bu durumun şempanzelerin insanlardaki empatiyle bağdaştırılan toplum yanlısı davranış sergileme kabiliyetlerine kanıt teşkil ettiğini belirtiyor.
Ozouga Şempanze Projesi’nde gönüllü olarak çalışan Alessandra Mascaro, 2019 yılının Kasım ayında Suzee isimli bir şempanzenin Sia isimli genç oğlunun ayağındaki yarayı incelediğini, havada uçan bir böceği yakaladığını, ağzına koyduğunu ve ardından yaraya sürdüğünü gözlemlemiş. Ozouga Şempanze Projesi’nde çalışan araştırmacılar, Loango Milli Parkı’nda yaşayan bu şempanze grubunu 7 yıldır incelemelerine rağmen daha önce böyle bir davranışla karşılaşmamışlar. Mascaro, anne ve oğlunu videoya kaydedip projede çalışan amirleri primat bilimci Tobias Deschner ve Osnabrück Üniversitesinde bilişsel biyolog olan Simone Pika’ya göstermiş.
“Videoda, Suzee’nin ilk önce oğlunun ayağına baktığını ve sonrasında sanki ‘Ne yapabilirim?’ diye düşündüğünü, ardından yukarı baktığını, böceği gördüğünü ve onu oğlu için yakaladığını görebiliyorsunuz” diyor Mascaro. Ozouga’da çalışan takım, şempanzeleri yaraya uygulanan bu tip yardım davranışları için takip etmeye başlamış ve sonraki 15 ay boyunca, grubun kendileri ve diğer şempanzelerin yaralarına böcek sürdüğü 76 vakayı kayda geçirmiş.
İnsan dışındaki hayvanların kendilerini iyileştirmeye çalıştığı ilk defa gözlenmiyor. Araştırmacılar şimdiye kadar ayıların, fillerin ve arıların da bunu yaptığını kaydetmiş. Fakat bugüne kadar böcek kullanıldığı hiç gözlenmemiş ve şempanzeler sadece kendilerinin değil, diğerlerinin de yaralarını iyileştirmeye çalışmışlar.
Pika’ya göre başka birinin yarasına böcek uygulama eylemi, toplum yanlısı davranışın açık bir örneği; bu tür davranışlar sadece bir kişinin değil, diğerlerinin de iyiliği düşünülerek sergileniyor. “Bence bu müthiş bir durum çünkü diğer hayvanlarda toplum yanlısı davranışlar olduğundan şüphelenen çok insan var” diyor. “Bireylerin diğerleriyle ilgilendiğini gördüğümüz bir tür var karşımızda.”
Araştırma takımı, şempanzelerin hangi böcekleri kullandığını veya bunların tedavi yönünden ne gibi özellikler taşıdığını tam olarak bilmiyor. “İnsanlar, pek çok böcek türünü hastalık reçetesi şeklinde kullanıyor; böceklerin antibiyotik, antiviral ve antelmintik işlevler taşıyabildiğini gösteren çalışmalar yapılmış” diyor Pika. Araştırmacılar, böceklerin ağrı dindirmeyi sağlayabilen rahatlatıcı özellikleri olabileceğini de düşünmüş.
Ozouga’daki araştırma takımı, şimdi şempanzelerin kullandığı bu böcekleri belirlemeyi ve böcekleri kimin kime uyguladığını kayda geçirmeyi hedefliyor. “Büyük maymunları doğal ortamlarında incelemek, kendi bilişsel evrimimize ışık tutmak bakımından büyük önem taşıyor” diyor Deschner. “Onları incelemek, korumak ve ayrıca doğal yaşam alanlarını güvence altına almak için hâlâ çok daha fazla çaba göstermemiz gerekiyor.”
Kaynak: Cell Basın. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
