O artık şimdiye dek satılmış en pahalı dinozor iskeleti. Fakat tartışmalı.
Bir serbest fon milyarderi, “Apex” lakaplı ve neredeyse eksiksiz durumdaki bir stegozor iskeletini 44.6 milyon dolara satın aldı. İlk olarak The Wall Street Journal gazetesinin doğruladığı Citadel LLC’nin kurucusu ve CEO’su Ken Griffin, Sotheby’s’in 4 ila 6 milyon arasındaki satış öncesi tahmininin yaklaşık on katını ödedi. Dinozor fosillerine şimdiye dek en çok para bu satışta ödendi; ama tartışmalar da beraberinde geldi.
Müzayede evi, ilk olarak 10 Temmuz’da ilan edilen ve yaklaşık 150 milyon yıllık olan bu kalıntıların “Şimdiye kadar pazara çıkan en iyi Stegozor iskeleti” olduğunu aktarıyor. 2022 yılında Kolorado’da ticari bir paleontoloğun keşfettiği Apex, toplam 319 fosil kemik öğesinin 254’ünü taşıyor. Boyu 3,5 metre ve burundan kuyruğa uzunluğu 8,2 metre olan bu antik hayvan, kendi türü için büyük boyutluymuş. Hatta Sotheby’s’e göre eklem iltihabı olacak kadar uzun yaşamış.
Apex’in resmi lot tanımında, “Profesyonel şekilde hazırlanmış ve anatomik olarak doğru şekilde birleştirilmiş bu iskelet, özel yapım çelik bir armatürde agresif bir saldırı pozu veriyor” yazıyor. Numune, fosil deri görünümleri ve kemikçik şeklinde bilinen üç parça boğaz zırhı gibi “doğal güzelliğini” ve “önemli bağlamsal bilgileri” sergilemek üzere “en yüksek standartları karşılayacak şekilde titizlikle hazırlanmış”.
Apex’in son satış fiyatı, 2020’de bir Tiranozor rex olan “Stan“in kırdığı 31,8 milyon dolarlık önceki fosil açık artırma rekorunun epey ötesinde. Fakat bu gibi açık artırmalar bilim caimasından giderek daha fazla eleştiri çekiyor.
Şikago’daki Field Müzesinde çalışan taşılbilimci Jingmai O’Connor, “Bir stegozor için 44,6 milyon dolar mı? Pardon ama etrafımdaki paleontologlar gülüyor” diyor The New York Times gazetesine. En az bir diğer taşılbilimci ise iskeleti inceleme davetini reddetmiş çünkü ticari bir alıcıya satılabilecek bir numuneyi desteklemek istememişler.
Dinozor kemiklerinin satıldığı kârlı koleksiyoncu piyasası, genelde müzeler, üniversiteler ve diğer uzman organizasyonları gibi kurumların zengin, özel alıcılarla finansal şekilde rekabet etmesini zorlaştırıyor. Bu arada durumu eleştirenler, Sotheby’s gibi müzayede evlerini 2020 yılında rekor kıran Stan’den sonra yine devasa miktarda kâr elde etmek için kalıntıların satış öncesi tahminlerini çok şişirmekle itham ediyor. Stan şu an Birleşik Arap Emirliklerindeki bir doğa tarihi müzesinde bulunuyor.
Örneğin 2022 yılında Sotheby’s, bir T. rex kafatasının 15 ila 20 milyon dolar arasında satılacağını tahmin etmiş ancak son teklif 6,1 milyon dolar olmuştu. Aynı yıl Christie’s, araştırmacılar iddia edilen tamlık miktarının yanıltıcı olduğunu savununca 25 milyon dolar tahmini yapılan “Shen” isimli ayrı bir T. rex iskeletinden çekilmek zorunda kalmıştı. Apex kadar tam kalıntılar son derece nadir olsa da bilimsel camianın erişebildiği kısmi kalıntı miktarı, araştırma yönünden taşıdığı potansiyel öneme de şüphe düşürüyor. WSJ, Apex’in yeni sahibi olan ve Cumhuriyetçi Parti’ye sık sık bağış yapan kişinin iskeleti ABD’deki bir müzeye ödünç verme niyetinde olduğunu aktarıyor.
Griffin, satıştan sonra “Apex Amerika’da doğdu ve Amerika’da kalacak” demişti.
Yazar: Andrew Paul/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
