Endonezya’daki antik bir süper volkan üzerinde çalışan uluslararası bir araştırma takımı, böyle volkanların bir süper patlamadan binlerce yıl sonra bile faal ve tehlikeli kalmaya devam ettiğini keşfetmiş. Elde edilen bulgular, felaket sonuçlar doğurabilecek bu gibi olayların tahmin edilme biçimini yeniden düşünmek gerektiğini gösteriyor.
Makalenin baş yazarı ve Curtin Üniversitesinde yardımcı profesör olan Martin Danisik, süper volkanların büyük patlamalar arasında geçen on binlerce yıllık zaman aralıklarında sık sık birkaç kez patladığını, ancak uyku dönemlerinde neler olduğunun bilinmediğini söylüyor.
“Bu uzun uyku dönemlerini anlamak, genç ve faal süper volkanlarda nelere bakmamız gerektiğini belirleyip gelecekteki patlamaları tahmin etmemize yardımcı olacak” diyor Danisik.
“Muazzam büyüklükteki magmanın neredeyse aniden tahliye olduğu süper patlamalar, Dünya tarihindeki en felaketvari olaylar arasında bulunuyor. Küresel iklimi, Dünya’nın ‘volkanik kışa’ girdiği taşma noktasına götürecek kadar etkileyebiliyorlar. Anormal derecede soğuk olan bu dönem, yaygın kıtlıklar ve popülasyon bozulmalarıyla sonuçlanabiliyor.
“Süper volkanların nasıl işlediğini öğrenmek, yaklaşık 17.000 yılda bir gerçekleşen kaçınılmaz süper patlama tehdidini anlamak bakımından önem taşıyor.”
Danisik, araştırma takımının feldispat ve zirkon minerallerini kullanarak, 75.000 yıl önce meydana gelen Toba süper patlamasından sonra geriye kalan magmanın kaderini araştırdığını söylüyor. Argon ve helyum gazlarının birikimine dayalı olarak aradan geçen zamanın bağımsız kayıtlarını barındıran bu mineraller, volkanik kayalarda birer zaman kapsülü görevi görüyor.
“Bu jeokronolojik verilerin, istatistiksel çıkarımın ve ısıl modellemenin kullanılmasıyla, magmanın süper patlamadan sonraki 5000 ila 13.000 yıl boyunca kalderadan (magmanın püskürmesiyle oluşan derin çökelti) sızmaya devam ettiğini ve sonrasında artık magma kabuğunun, dev bir kaplumbağa kabuğu gibi yukarı doğru itildiğini gösterdik” diyor Danisik.
“Bulgular, normalde bir yanardağın altındaki sıvı magmaya bakılarak gelecekteki bir tehlikenin değerlendirildiği mevcut patlama bilgileri ile çalışmalarına meydan okuyor. Artık, bir yanardağın altında hiç sıvı magma bulunmasa bile patlama meydana gelebileceğini hesaba katmalıyız. ‘Patlayabilirlik’ kavramının yeniden değerlendirilmesi gerekiyor.
“Bir süper patlama bölgesel veya küresel açıdan etki oluşturabilirken, toparlanma süreci onlarca ve hatta yüzlerce yıl sürebilir. Elde ettiğimiz sonuçlar, tehlikenin süper patlamayla geçmediğini ve ileriki tehlikelerin gelecekteki binlerce yıl boyunca devam ettiğini gösteriyor.
“Patlayabilir magmanın ne zaman ve nasıl biriktiği ile bu gibi patlamaların öncesi ve sonrasında magmanın hangi durumda olduğunu öğrenmek, süper volkanların anlaşılması bakımından büyük önem taşıyor.”
Çalışma beş gün önce Communications Earth & Environment bülteninde yayımlandı.
Yazar: Lucien Wilkinson/Curtin Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
