Bazı tardigratlar veya diğer adıyla su ayıları, çoğu yaşam formu için düşman ve hatta ölümcül olan farklı ortamlarda hayatta kalabiliyor. Şimdiyse araştırmacılar, bazı tardigratların olağanüstü su kaybına nasıl dayandığını açıklayan yeni bir işleyişi tarif ediyorlar. Bilim insanları, hücresel su kaybı sırasında jel oluşturan proteinleri incelemişler. Bu jel sertleşerek, hücreleri destekleyip onları mekanik baskılardan koruyor. Söz konusu baskılar, normal şartlarda hücrelerin ölmesine sebep oluyor. Bu proteinlerin ayrıca böcek hücrelerinde de çalıştığı ve hatta kültürlenmiş insan hücrelerinde sınırlı işlev sergilediği gösterilmiş.
Tardigratlar çok ufak olmalarına rağmen sık sık dikkat çekiyor. Çoğu canlının yaşayamayacağı durumlarda hayatta kalma kabiliyetleri, insanların hayal gücünü ele geçirmiş durumda. Bu hayvanların sırlarını çözersek, elde ettiğimiz bilgileri kendimize uygulayabileceğimizi ve insanları olağanüstü sıcaklıklara, basınçlara ve hatta susuzluğu karşı daha dirençli hale getirebileceğimizi düşünmemek elde değil. Bu düşünceler şimdilik sadece bilim kurgu aşamasında olsa da, bu mikroskobik canlıların büyüsüne kapılan araştırmacılar tardigratların sağlamlığından sorumlu mekanizmaları anlamaya çalışıyor.
Tokyo Üniversitesi Biyolojik Bilimler Bölümünde çalışan Yard. Prof. Takekazu Kunieda, “Su bildiğimiz tüm yaşam için gerekli olsa da, bazı tardigratlar su olmadan onlarca yıl yaşayabilir” diyor. “İşin püf noktası, hücrelerin su kaybı sırasında bu stresle nasıl başa çıktığında. Su bir hücreyi terk ettiğinde, bir çeşit proteinin hücrenin fiziksel gücünü sürdürmesine yardımcı olup hücrenin içine çökmesine engel olması gerektiği düşünülüyordu. Birkaç farklı çeşidi test ettikten sonra, tardigratlara özgü olan ve ısıyla çözünebilen bol sitoplazmik (CAHS) proteinlerin hücreleri susuzluğa karşı korumaktan sorumlu olduklarını keşfettik.”
CAHS proteinlerine yönelik yürütülen son araştırmalar, bu proteinlerin kendilerini saran hücrenin susuzlaştığını algılayıp faaliyete geçebildiklerini göstermiş. CAHS proteinleri kurudukça jel benzeri iplikçikler oluşturuyor. Bu iplikçikler, su kaybeden hücrenin şeklini destekleyen ağlar meydana getiriyor. İşlem tersine çevrilebiliyor ve bu sayede tardigrat hücreleri yeniden su kazandığında, iplikçikler hücrede lüzumsuz stres oluşturmayan bir hızda geri çekiliyor. İlginç bir şekilde bu proteinler, tardigrat hücrelerinden çıkarıldıkları zaman da aynı tür faaliyetler sergiliyor.
Kaynak: Tokyo Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
