Bu yılın Ocak ayında patlayan Hunga Tonga-Hunga Ha’api deniz altı volkanı, yeni bir çalışmayla da onaylandığı üzere modern çağın en patlayıcı volkanik olaylarından birisiydi.
Bath Üniversitesinde çalışan bilim insanlarının öncülüğünde yürütülen ve üç gün önce Nature bülteninde yayımlanan bir araştırmada, kapsamlı uydu verileri ve yer seviyesinde yapılan gözlemler bir araya getiriliyor. Sonuçlar, patlamanın hem büyüklük hem de hız bakımından benzersiz olduğunu ve oluşturduğu hızlı kütleçekim dalgaları ile atmosferik dalgaların değer aralığı yönünden de eşsiz bir noktada durduğunu gösteriyor.
Hunga Tonga, Aralık 2021’de başlayan bir dizi küçük olayın ardından bu yıl 15 Ocak’ta patlamış ve Dünya yüzeyinin 50 km üzerine çıkan dikey bir duman bulutu meydana getirmişti. Buluttaki su ve sıcak külden çıkan ısı, sonraki 12 saat boyunca Dünya üzerindeki en büyük kütleçekim dalgası kaynağını oluşturmuştu. Patlama ayrıca, uydudan yapılan gözlemlerin Pasifik havzası boyunca uzandığını gösterdiği daire biçimindeki kütleçekim dalgaları da meydana getirmişti.
Patlamanın atmosferde tetiklediği dalgalar, gezegen boyunca en az altı defa dolaşmış ve kuramsal açıdan en yüksek hızlarına yaklaşmıştı. Atmosferimizde görülen bu en yüksek hızlar, saniyede 320 km’ye ulaşmıştı.
Tek bir olayın böylesine büyük bir bölgeyi etkisi altına alması, çalışmanın yazarlarına göre gözlem kayıtlarında eşi benzeri olmayan bir durum. Bilim insanları bu olay sayesinde, gelecekte atmosferik hava durumu ve iklim modellerini de geliştirmeyi planlıyor.
Bath Üniversitesi Uzay, Atmosfer ve Okyanus Bilimleri Merkezinde çalışan baş yazar Dr. Corwin Wright şöyle aktarıyor: “Ciddi manada devasa bir patlamaydı. Şimdiye kadar bilim tarafından gözlemlenen olaylar arasında gerçekten eşsizdi. Atmosferik dalgaların bütün dünyayı dolaştığını ve bu hızda gittiğini daha önce hiç görmemiştik; kuramsal sınıra çok yakın hızda gidiyorlardı.
“Bu patlama inanılmaz bir doğa deneyi gibi. Üzerinde toplayabildiğimiz veriler, atmosferimizi daha iyi anlamamızı sağlayıp hava durumu ve iklim modellerimizi geliştirmemize yardımcı olacak.”
Oxford Üniversitesi Fizik Bölümünde yer alan İngiltere Ulusal Atmosfer Bilim Merkezinde çalışan eş yazar Dr. Scott Osprey, Hunga Tonga patlamasının başka etkilerini de görmeyi bekliyor: “Çalışmamız, patlama sırasında buharlaşan dev miktarlardaki deniz suyunun bu çarpıcı küresel dalgalara yön verdiğini gösteriyor. Fakat benim görüşüm, bu patlamadan daha fazla şey çıkacağı yönünde. Sıra dışı miktardaki su buharı stratosfer boyunca yayılırken, gözler Antarktika ozon deliğine ve deliğin ilkbaharda ne kadar ciddi bir hal alacağına çevrilecek.”
Kaynak: Bath Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
