Binlerce yıl önce, günümüzdeki New Mexico’da 650 odadan oluşan, muazzam olarak inşa edilmiş yapıya kadınlar hükmediyordu. İspanyolca’da güzel şehir anlamına gelen ‘’Pueblo Bonito’’ isimli bu taş yapı, yaklaşık olarak milattan sonra 800. yılda Pueblo Kızılderililerinin Chaco Kanyon’da inşa ettiği köşk(saray) yapısının en büyük olanıdır. İçerisinde, bir tane de merak edilen ve yaşam alanı olarak yapılmamış bir oda da bulunmaktadır. Özenli bir biçimde yapılmış bu mahzende 14 tane olağanüstü bir şekilde dekore edilmiş bedenler bulunmaktaydı ve o dönemde yüksek bir mevkiye sahip oldukları açık bir şekilde anlaşılıyordu. Bir bedenin üzerinde,11,000’den fazla turkuaz rengi boncuk ve kolye, ayrıca Pasifik Okyanusundaki deniz kabuklarından yapılmış 3,000 adet kolye bulunmaktaydı.
Bu özenli bir şekilde süslenmiş grup hakkında daha fazla bilgi öğrenmek için, araştırmacılar daha önce mahzenden çıkarılan iskelet kalıntılarının DNA’larını analiz ettiler. Araştırmanın sonuçları Nature Communications Dergisi’nin geçtiğimiz sayısında yayınlanan basımında, bulunan bütün kalıntıların elit bir kadının soyundan geldiğini belirtti.
Bu büyük ve gösterişli, apartman tarzı yapıları inşa eden Puebloan toplumu, şüphesiz gelişmiş bir toplumdu. Sulama sistemleri ve su depoları inşa ederek, binlerce insanı besleyebilecek kadar yiyecek yetiştirerek kuru iklime adapte olabilmişlerdi. Bunun yanı sıra, uzun mesafe ticari ilişkilerinden yarar sağlayarak, Güney Kaliforniya’dan büyük istiridye kabukları ve Meksika’dan kırmızı ‘’Amerika papağanları’’ ve çikolata da dahil olmak üzere, oldukça güzel şeyler de getiriyorlardı.
Ne var ki o zamanın diğer bütün kültürlerinde olduğu gibi, onların da yazılı bir dilleri yoktu. Bu yüzden de gücün kadın veya erkek soyundan geçtiği günümüze kadar bilinmezliğini koruyordu. Penn Devlet Üniversitesi’nde çalışmaları yürüten antropolog Dogulas Kennett, ‘’bunun kesin olarak çözüme kavuştuğunu’’ söyledi.
Bu ‘’anne soyundan gelme’’ konusunu açıklığa kavuşturmak için, araştırma ekibi mahzende bulunan 9 tane yanmış cesedin mitokondriyallerini bir araya getirdiler. Bunu yaparken, bir hücre çekirdeğindeki DNA her iki ebeveynden de alındı. Fakat bir hücrenin enerji üreten organelinde yaşayan mitokondriyal DNA, yani mitokondriler, yalnızca anneden çocuğa geçiyordu. Buna göre araştırmacılar, mahzenlerdekilerin aynı mitokondriyal genomlara sahip olduğunu keşfettiler. Bu da cömertçe süslenmiş cisimlerin (hem erkek hem de kadınlar) aynı ana materyal soyundan geldiğini kanıtladı. Dahası, görünüşe göre, bu aile, -eğer başka köşk yoksa kanyonun işgalinin başlangıcından itibaren Pueblo Bonito’da hüküm sürmüş gibi görünüyor.
Araştırma da görevli olan Virginia Üniversitesi arkeoloğu Stephen Plog, “DNA kanıtları, bu eşsiz ailenin Pueblo’yu 350 yıldır kontrol altında tuttuğunu gösterdiğini belirtiyor.” dedi. Önceden, araştırmacılar Chaco Kanyon’da bu tür hiyerarşik bir toplumun çok önceden var olduğunu düşünmüyorlardı. Şimdi ise 300 yıl boyunca hüküm sürdüğü gözlemleniyor.
Son derece güçlü ve gücünü kesintisiz bir şekilde devam ettirmiş bu dönem büyük bir önem taşıyor. Ancak, Chaco uygarlığı gibi ailenin yönetimi, ilk köşklerin inşa edilmesinden yaklaşık dört yüz yıl sonra sona erdi. Halk kanyonu terk etti ve yüzlerce oda sahipsiz kaldı.
Bu tür bir toplu göçe yol açmış olan etken ne olabilir ?
Plog ‘’ Eğer bu soruyu 6 farklı antropoloğa sorarsanız, 6 farklı cevap alabilirsiniz’’ diye bahsediyor.
Bir başka söyleme göre ise Plog, bunun nedeninin, milattan yaklaşık 1130 yıl sonra güneybatı da yaşanan yoğun bir kuraklığın etkili olduğunu da söylüyor. Açık bir şekilde, ‘’kanyonda son yapılanmanın görüldüğü zaman’’ diye bahsediyor.
Bu sorunun cevabı için birçok olasılıktan söz edilebilir. Kanyon nispeten ağaçsız kalmış, bu yüzden yüzyıllarca süren işgali boyunca çok fazla ağaç kesmek yıkıcı toprak erozyonu yaratmış ve tarımsal üretimi engellemiş, belki de toplumsal bir savaş, mücadele yaşanmış olabilir. Yazılı belge bulunmadığından dolayı, kesin olarak bir sonuca ulaşılamıyor.
Kennett’in açıklamasına göre, tek bir ailenin en büyük 12 sarayı yönettiğinin ortaya çıkmasıyla, bu ailenin Chaco toplumunun oluşmasında ve çökmesinde ne gibi bir rolü olduğu gibi yeni sorulara yol açtığını söylüyor. Kennet, ”Tüm nüfusu etkileyen bir etkiye sahip olan bir olay mı yaşanmış olabilir mi?’’ diye ekliyor.
Halen kanyonda araştırılmayı bekleyen odalar bulunuyor. Belki de bu sayede daha fazla mahzen ortaya çıkacaktır.
Çeviren: Yeşim Şahin
