Çok Geniş Teleskop Dizisi (VLA) Gökyüzü Gözlemi’nden (VLASS) elde edilen verileri analiz eden araştırmacılar, bilinen en genç nötron yıldızlarından birini keşfetmişler. Bu cisim, süpernova şeklinde patlayan devasa bir yıldızın süper yoğun kalıntısı. ABD Ulusal Bilim Vakfının (NSF) Karl G. Jansky Çok Geniş Teleskop Dizisi’nden (VLA) alınan görüntüler; dönen atarcanın manyetik alanından güç alan parlak radyo yayılımının, süpernova patlamasından çıkan yoğun bir enkaz kabuğunun ardından yakın zaman önce çıktığını gösteriyor.
VT 1137-0337 şeklinde adlandırılan cisim, Dünya’dan 395 milyon ışık yılı uzakta bulunan bir cüce galakside yer alıyor. Cisim ilk olarak Ocak 2018 tarihinde çekilen bir VLASS görüntüsünde görülmüş. VLA’nın aynı bölgede 1998 yılında gerçekleştirdiği FIRST Gözlemi’ndeki bir görüntüde ise görülmemiş. 2018, 2019, 2020 ve 2022’de yapılan sonraki VLASS gözlemlerinde görülmeye devam etmiş.
Bu yılın sonlarında ABD Ulusal Radyo Gökbilim Gözlemevi’nde (NRAO) doktora sonrası araştırma görevlisi olacak olan California Teknoloji Enstitüsü (Caltech) mezunu Dillon Dong, “Çok büyük ihtimalle bir atarcanın rüzgar bulutsusunu görüyoruz” diyor. Atarca rüzgar bulutsuları, hızla dönen bir nötron yıldızının güçlü manyetik alanının etrafındaki yüklü parçacıkları ışık hızına yakın hızlara çıkarmasıyla oluşuyor.
Dong’un Caltech’teki doktora danışmanı Gregg Hallinan, “Özelliklerine bakılırsa bu çok genç bir atarca; muhtemelen sadece 14 yaşında fakat 60-80 yaşından büyük değil” diyor.
Bilim insanları, bulgularını Amerikan Gökbilim Derneğinin Pasadena’daki toplantısında sundu.
Dong ve Hallinan, cismi VLASS’taki verilerde keşfetmiş. 2017 yılında başlayan bir NRAO projesi olan VLASS’ta, gökyüzünün VLA’dan görülebilen bütün kısımları gözlemleniyor; yani gökyüzünün yüzde 80 kadarı. VLASS, yedi yıllık bir dönemde gökyüzünü üç defa tamamen tarıyor. Hedeflerinden biri de geçiş yapan cisimleri bulmak. Gökbilimciler, VT 1137-0337’yi 2018’de gerçekleştirilen ilk VLASS taramasından bulmuş.
VLASS’ın bu taramasını, VLA’nın daha önce yürüttüğü ve FIRST adını taşıyan önceki bir gökyüzü gözleminin verileriyle karşılaştıran araştırmacılar, bilinen galaksilerle ilişkili olabilecek özellikle parlak 20 geçiş cismi ortaya çıkarmış.
“Bu cisim kendini çok belli ediyordu çünkü galaksisinde bir yıldız oluşum patlaması yaşanıyordu; ayrıca radyo yayılımının özellikleri sebebiyle de çok belirgindi” diyor Dong. SDSS J113706.18-033737.1 adı verilen galaksi, Güneş’in yaklaşık 100 milyon katı kütle barındıran cüce bir galaksi.
Kaynak: ABD Ulusal Radyo Gökbilim Gözlemevi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
