Kayıt alanından yük alanına doğru heyecanlı bir yolculuk.
1999 yapımı animasyon filmi Oyuncak Hikayesi 2‘de Buzz Lightyear ve oyuncak arkadaşları bir havalimanının ‘girilmesi yasak’ kısmına girerek Şerif Woody Pride’ı bir valizden kurtarmaya çalışıyor. Oyuncaklar hep beraber kayıtlı bagajları bir havaalanının bilet gişesinden veya kenardaki bir kiosktan istenen uçuşlarına taşımak için tasarlanan ve farklı yerlere giden taşıma bantlarından, iniş çıkışlardan ve görünürde sonu gelmeyen dönemeçlerden oluşan bir dünya ile karşılaşıyorlar.
ABD’nin Kaliforniya eyaletindeki San Jose Mineta Uluslararası Havalimanının (SJC) bagaj taşıma sisteminin bakım ve işletmesini yürüten Vanderlande Endüstri şirketinin bakım müdürü Michael Rangole’ye göre Oyuncak Hikayesi 2 o sahneleri inanılmaz derecede doğru tasvir etmiş.
“Sadece San Jose’nin sisteminde 120’yi aşkın dönemeç bulunuyor” diyor Rangole.
Oyuncak Hikayesi 2‘de aktarılanların ötesinde, kayıt edildiği andan uçağın yük ambarına yerleştirildiği ana kadar bagajınıza tam olarak ne oluyor? Cevap sizi şaşırtabilir.
Bilet gişesinden taşıma bandına: Kayıtlı bir bagajın ilk adımı
SJC’nin terminal ve müşteri deneyimi sorublusu Simran Sandhar, “Hepsi ‘valiz düzeni’ olarak bilinen şey ile başlıyor” diyor. Bu terim valizin tutacaklarını yerleştirmekten olta çubukları ve bowling topları gibi garip biçimli cisimleri banttan uzak tutmaya kadar (bunlar kaydedildikten sonra ağır bagaj gişesine götürülüyor) her şeyi kapsıyor.
“Valiz banda düzgün gitmezse” diyor Sandhar, “bagaj düzenleme alanında bir takım aksaklıklar ve gecikmelerle karşılaşacaktır.” Burası, bagajların kalkan uçaklara yüklenmeden önce sıralandığı arka plandaki bölüm. “İyi valiz düzeni, bir valizin en az sorunla gitmesi gereken yere gitmesine olanak sağlar.”
Havayolu check-in gişesine valiz bıraktığınızda, bir görevli valizinizin ağırlığını tartıyor ve tutacak yerine havayolu tarafından verilen bir etiket bağlayarak bu etiketin her iki tarafını bir yapıştırıcı ile birleştiriyor. Her bir etiket, havayolu kodu ve gideceğiniz havaalanını belirten üç harfli bir kod ile uçuş numaranızı, varış yerinizi ve yolcu bilgilerinizi barındıran bir koddan oluşan benzersiz bir valiz kimlik numarası içeriyor.
Sandhar ayrıca “bingo etiket” olarak bilinen bir şey daha olduğunu ve bunun, “bir görevlinin valiz etikinizden söküp doğrudan valizinizin üzerine yapıştırdığı küçük bir barkod etiketi olduğunu” söylüyor. “Ana etiket düşerse diye yedek olarak kullanılıyor.”
Bir havaalanının “mutfağında” neler oluyor
Bir valiz SJC’nin sahne arkasındaki düzenleme alanına ulaştığında, otomatik bir etiket okuyucu barkodunu okuyor ve onu da valizin ilerleyişini takip eden bir dizi foto algılayıcı (Rangole, “SJC’de bunlardan 800’den fazla var” diyor) izliyor. Bu algılayıcılar havaalanı personeline valizin nerede olduğuna, düzenleme alanına ne zaman geldiğine ve ne kadar süredir sistemde olduğuna dair genel bir fikir veriyor.
Bir valiz tarandıktan sonra, hangi X-ışını tarayıcısının müsait olduğuna göre havaalanının soldaki, sağdaki, yukarıdaki, aşağıdaki ya da ortadaki taşıma bantlarına gönderiliyor.
Verdiğimiz valizler güvenlikten geçiyor mu?
Havaalanına verdiğiniz valizleriniz bile güvenlik kontrolünden geçiyor. “Kontrol edilen kayıtlı valizlerden her biri daha sonra taranıyor ve yasaklı herhangi bir cisim taşımadığı kesinleştiriliyor” diyor Sandhar; yani havaifişek ya da lityum bataryalar gibi (o şarj edilebilir kulaklıkları kayıtlı valizinizde bırakmayın). Güvenlik görevlisi tarafından el ile tekrar tarama gerektiren valizler bir yönde giderken, güvenlikten geçen valizler başka yöne gidiyor.
(Hiç varış noktanıza ulaşıp valizinizi açtığınızda, içinde valizinizin teftiş edildiğini söyleyen bir not buldunuz mu? Bu notu valiz işlemlerinde o zaman alırsınız.)
Kontrolden geçen çantalar, toplama alanının gruplandırma sistemine gidiyor ve burada çantanın havayolunu belirleyen başka bir barkod okuyucunun altından geçiyor. Southwest Havayolları ise bir yöne, Alaska Havayolları ise başka bir yöne gidiyor.
“Tüm süreç ortalama üç buçuk dakika sürüyor” diyor Rangole, “tabi herhangi bir aksaklık yoksa.”
Valizi vermek için belli bir süre olmasının sebepleri
Bir bagajın havalimanı toplama alanında geçirdiği bu genellikle kısa süreye rağmen çoğu havayolunun bagaj vermek için belli bir süresi vardır (genellikle yurtiçi uçuşlardan 45 dakika öncesine kadar ama uluslararası uçuşlarda bu süre daha uzun). “Bagaj sistemimizden ayrıldığında”, diyor Sandhar, “hâlâ uçuşa göre gruplandırılması, o uçuşa nakledilmesi, uçağa yüklenmesi ve ağırlık ile dengenin hesaplanması gerekiyor.” Bu son kısım, bir uçağın genel kargo ağırlığının uygun şekilde dağıtılması anlamına geliyor.
Sistemde bir arıza varsa çantanız gecikebilir. Diyelim ki bir çanta gevşek bir çanta sapı ya da sıkışmış bir tekerlek sebebiyle taşıma bandında takıldı. “Bir alarm çalar ve havalimanındaki bir ekip üyesi o çantaya ulaşıp sıkışıklığı mümkün olduğu kadar hızlı şekilde giderir” diyor Sandhar.
Fakat genelde sallanan gevşek parçaları olan bir sırt çantasını vermek sizi fazla korkutmasın. “Bunun gibi çantaları, kayışları içeri sokulmuş şekilde bir kutuya yerleştirmek [bagaj hijyeninin parçası] havayolu görevlisinin işidir ve bu sayede tehlikenin önemli bir kısmının giderilmiş olması gerekir.”
Verilen valizler neden hâlâ kayboluyor?
Sadece 2023 yılında ABD’deki havaalanlarında 470 milyondan fazla kayıtlı valiz işleme girdi. Bu valizlerin iki milyon kadarı varacakları yere hiç ulaşmadı.
Kayıp valizler genelde etiketler düşünce ve algılayıcılar valizi nereye göndereceğini bilmeyince ortaya çıkıyor. Sandhar, varış noktasındaki havalimanını terk ettikten sonra her zaman havayolu valiz etiketlerini ve o küçük bingo etiketlerini çıkarmanizi öneriyor. “Valizinizde birden çok etiket varsa bir gecikmeye sebep olursunuz” diyor, “çünkü doğru yere ulaşmasını sağlamak için gidip inceleme yapmamız gerekebilir.”
İlgili havacılık yazıları
Havaalanı güvenliği gerçekte neyi görüyor?
Uçaklardaki tuvaletler nasıl çalışıyor?
Uçaklarda neden hâlâ telefonla konuşamıyoruz?
Uçaklar neden gökyüzünde beyaz izler bırakıyor?
İnen uçakta koltukları neden dik hale getiriyoruz? Havacılık uzmanı sebebini açıklıyor
Uçaktayken neden daha sık ağlıyoruz?
Elbette insan hatası da var. Valizlere bakan görevli, bir valizi yanlış uçuşa yüklemiş olabilir veya bağlantılı uçuşların arasındaki süre çok kısıtlıysa aktarım için yeterli zaman bulamamış olabilir. “Her havayolunun bagaj toplama alanı aynı değildir” diyor Sandhar. Her şey boyuta, trafik hacmine, bütçeye ve kullandıkları teknolojiye bağlı. “Temel amaç aynı kalsa da (çantaları belli bir uçuş için gruplamak), uygulama tam otomatik robotik sistemlerden personelin kutu ve arabaları fiziksel şekilde yüklediği el ile gruplandırma alanlarına kadar değişebilir.”
Çantanızın gitmesi gereken yere gitmesini sağlamaya yardımcı olmak için her zaman havayolunuzun verdiği valiz etiketini kontrol edin ve görevlinin bilgilerinizi doğru şekilde girdiğinden emin olun. Ayrıca valizinize isminizi, telefon numaranızı ve ülke kodunuzu (yurtdışına seyahat ediyorsanız) içeren bir valiz etiketi koyun. “Adres olmasına gerek yok” diyor Sandhar. “Ancak isminiz ve telefon numaranız, bir etiketin düşmesi ve hiçbir havayolunun valizin sahibini tanımlayamaması gibi beklenmeyen bir durumda yarar sağlayacaktır.”
Ayrıca Buzz Lightyear böyle yapsaydı arkadaşını da çok daha kolay bulurdu.
Yazar: Laura Kiniry/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
