Gökbilimciler NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu’nu kullanarak ilk defa başka bir yıldızın etrafında dönen bir ötegezegen tespit ettiklerini aktarıyor. Resmi adı LHS 475 b olan gezegen, %99’una kadar ulaşan çapıyla Dünya ile neredeyse aynı boyutta. Araştırma takımına, her ikisi de Johns Hopkins Üniversitesi Uygulamalı Fizik Laboratuvarında çalışan bilim insanları Kevin Stevenson ile Jacob Lustig Yaeger öncülük etmiş.
Araştırma takımı NASA’nın TESS uydusundaki ilginç hedefleri titizlikle inceledikten sonra, bu hedefi Webb ile gözlemlemeye karar vermiş. Webb’in Yakın Kızılötesi Tayfölçeri (NIRSpec), gezegeni yıldızının önünden sadece iki defa geçtikten sonra net bir şekilde yakalamış. “Gezegenin orada olduğuna şüphe yok. Webb’in elde ettiği muhteşem veriler bu durumu doğruluyor” diyor Lustig Yaeger. “Bahsettiğimiz bu kayalık gezegen aynı zamanda çok ufak olduğundan, gözlemevi için oldukça etkileyici bir hedef” diye ekliyor Stevenson.
NASA’nın Washington’daki Genel Merkezinde Astrofizik Bölümü başkanı olan Mark Clampin de Yaeger’a katılarak, “Dünya boyutundaki kayalık bir gezegene yönelik yapılan bu ilk gözlemin sonuçları, Webb ile birlikte kayalık gezegenlerin atmosferlerini inceleme bakımından gelecekteki pek çok olasılığa kapı aralıyor” diyor. “Webb, Güneş sistemimizin ötesindeki Dünya benzeri gezegenlere yeni bir gözle bakmamızı sağlıyor.”
Günümüzde çalışan tüm teleskoplar içerisinde sadece Webb Dünya boyutundaki ötegezegenlerin atmosferlerini tanımlayabiliyor. Araştırma takımı, gezegenin atmosferinin iletim tayfını analiz ederek atmosferinde neler bulunduğunu belirlemeye çalışmış. Veriler söz konusu cismin Dünya boyutundaki karasal bir gezegen olduğunu gösterse de, bilim insanları gezegende atmosfer olup olmadığını henüz bilmiyor. Kendisi de Johns Hopkins Üniversitesi Uygulamalı Fizik Laboratuvarında çalışan Erin May, “Gözlemevinin verileri çok güzel” diyor. “Teleskop o kadar hassas ki, çok çeşitli molekülleri kolaylıkla tespit edebiliyor. Fakat gezegenin atmosferiyle ilgili henüz kesin bir yargıya varamıyoruz.”
Araştırma takımı gezegende neyin bulunduğuna henüz karar veremese de, neyin bulunmadığını kesin olarak söyleyebiliyor. “Bazı karasal tipteki atmosferleri eleyebiliyoruz” diye açıklıyor Lustig Yaeger. “Satürn’ün uydusu Titan gibi metanın baskın olduğu yoğun bir atmosferi olamaz.”
Araştırma takımı ayrıca gezegenin atmosferi olmayabilse de, saf bir karbondioksit atmosferi gibi bazı atmosferik bileşenlerin olasılıklar dahilinde bulunduğunu da belirtiyor. “Mantığa aykırı gibi görünse de, %100 karbondioksitten oluşan bir atmosfer çok daha özlü olacağından tespit etmesi çok zor olur” diyor Lustig Yaeger. Takımın saf bir karbondioksit atmosferini hiç atmosfer bulunmama olasılığından ayırabilmesi için çok daha hassas ölçümler yapılması gerekiyor. Araştırmacılar, bu Yaz yapılacak gözlemler ile beraber ilave tayf bilgileri elde etmeyi planlıyor.
Webb, gezegenin Dünya’dan birkaç yüz derece daha sıcak olduğunu da ortaya çıkarmış. Bu sebeple gezegende bulutların olduğu tespit edilirse, gezegenin karbondioksit atmosferi bulunan ve sürekli olarak kalın bulutlarla örtülü olan Venüs’e daha çok benzediği düşünülebilir. “Küçük, kayalık ötegezegenleri incelemenin en ön saflarında bulunuyoruz” diyor Lustig Yaeger. “Atmosferlerinin neye benziyor olabileceğini henüz bilmiyoruz ve araştırmaya daha yeni başladık.”
Araştırmacılar, gezegenin yörünge etrafındaki dönüşünü sadece iki günde tamamladığını da doğruluyor. Bu bilgi, Webb’in hassas ışık eğrisiyle neredeyse anında ortaya çıkmış. LHS 475 b kendi yıldızına bizim Güneş sistemimizdeki diğer tüm gezegenlerden daha yakın olduğundan, gezegenin kırmızı cüce yıldızı Güneş’in sıcaklığının yarısına yakın bir sıcaklıkta. Bu yüzden araştırmacılar, gezegende hâlâ bir atmosferin olabileceğini düşünüyor.
Araştırmacıların bulguları, daha küçük boyutlu kırmızı cüce yıldızların etrafında dönen Dünya boyutundaki gezegenleri belirleme olasılıklarını gün yüzüne çıkarıyor. “Bu kayalık gezegenin onaylanması, görevdeki araçların ne kadar hassas olduğunu gösteriyor” diyor Stevenson. Lustig Yaeger ise “Üstelik bu, yapılacak çok sayıda keşfin sadece ilki” sözleriyle Stevenson’u onaylıyor. “Bu teleskopla birlikte yeni hududumuz kayalık ötegezegenler.”
Octans takımyıldızında yer alan LHS 475 b, sadece 41 ışık yıllık uzaklığıyla görece yakın bir gezegen.
Kaynak: Goddard Uzay Uçuş Merkezi/NASA. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
