Araştırmacıların aktardığına göre yeni bir yapay zeka sistemi, proteinlerin yapısı ve davranışıyla ilgili inanılmaz derecede karmaşık olan ve uzun süredir devam eden bilimsel bir problemi etkili biçimde çözdü.
İngiltere merkezli yapay zeka şirketi DeepMind, satranç ve Go gibi karmaşık oyunlarda insanları sürekli bozguna uğratan ve sürekli gelişen yapay sinir ağlarıyla bizleri yıllardır şaşırtıyor.
Fakat birbirine eklenerek büyüyen tüm bu gelişmeler, eğlence amaçlı faaliyetlerde ustalık kazanmaktan çok daha fazlasıyla ilgiliydi.
DeepMind araştırmacıları, arka planda yapay zekalarına çok daha önemli bilimsel bulamcaları çözdürmeye çalışıyordu; insan biyolojisinin son derece ufak ancak hayati önem taşıyan yönlerini tahmin ederek, hastalıklarla olan savaşta yeni yöntemler bulmak gibi…
Şimdiyse araştırmacılar, AlphaFold yapay zeka mimarilerinin son sürümüyle bu çok tutkulu hedefe gerçekten ulaşmış gibi görünüyorlar; ya da en azından, bizi bu hedefe hiç olmadığı kadar yaklaştırdılar.
Araştırmacılar yaklaşık 50 yıldır, proteinlerin üç boyutlu yapılarını nasıl kazandığını tahmin etmeye çalışıyormuş. Üstelik bu, çözmesi kolay bir problem de değilmiş.
Hatta muhtemel biçimlerin astronomik boyuttaki sayısı o kadar büyükmüş ki; araştırmacılar bütün olası moleküler dizilimleri örneklemenin, evrenin yaşından daha uzun süreceğini zannetmişler.
Bununla birlikte, eğer protein katlanma problemi olarak bilinen bu bulmacayı çözebilirsek; bu durum bilimsel kabiliyetlerde devasa bir çığır açacak, ilaç keşfi ve hastalıkların modellenmesi gibi şeylerde devam eden araştırma çalışmalarına muazzam biçimde hız kazandıracak ve ayrıca, sağlığın ötesinde de yeni uygulamalara yol açacak.
Bu sebeple araştırmacılar, güçlüğün büyük boyutuna rağmen, protein katlanma problemine çözüm geliştirmede ilerleme sağlamak için onlarca yıldır el ele veriyorlardı.
1990’lı yıllarda CASP (Kritik Protein Yapı Tahmini Değerlendirmesi) adı verilen sıkı bir deney başlamış ve bilim insanları, protein katlanmasının gizemlerini tahmin edebilecek sistemler tasarlamaya çalışmışlardı.
Şimdiyse CASP deneyi, DeepMind AlphaFold’un 3B protein yapılarına yönelik eşi görülmemiş doğrulukta tahminler yürütmesiyle birlikte 30 yıl sonra en umut verici çözümünü üretmiş görünüyor.
Maryland Üniversitesi’nde çalışan ve CASP’ın eş kurucusu olan John Moult, “Bu tek probleme; proteinlerin nasıl katlandığı problemine yaklaşık 50 yıldır takılı kalmıştık” diyor.
“Bu problem üzerinde bu kadar uzun zaman çalıştıktan, başarıp başaramayacağımızı merak ederek çok defa bitirip yeniden başladıktan sonra DeepMind’ın buna bir çözüm ürettiği görmek çok özel bir an.”
Peter Dockrill/ScienceAlert. Ç: O.
