İnsanlarda ortaya çıkan çoğu bulaşıcı hastalık (COVID-19 gibi) hayvanlardan hayvanlara geçiyor; yani diğer hayvan türlerinden çıkan virüslerden kaynaklanıyor. Yüksek tehlike taşıyan virüslerin daha erken belirlenmesi, araştırma ve gözetim önceliklerini daha iyi hale getirebilir. Glasgow Üniversitesinde çalışan Nardus Mollentze, Simon Babayan ve Daniel Streicker, dün PLOS Biology bülteninde yayımlanan çalışmalarında viral genomların kullanıldığı makine öğrenimiyle (bir yapay zeka türü) birlikte, hayvanlara bulaşan herhangi bir virüsün (biyolojik yönden bağlantılı maruziyet göz önüne alındığında) insanları etkileme olasılığının tahmin edilebileceğini aktarıyorlar.
Hayvanlardan geçen virüslerin ortaya çıkmadan önce belirlenmesi, büyük bir güçlük teşkil ediyor çünkü tahminen 1,67 milyon hayvan virüsünün sadece ufak bir kısmı insanlara bulaşabiliyor. Araştırmacılar, virüs genom dizilerini kullanarak makine öğrenim modelleri geliştirmek için ilk önce 36 familyadan 861 virüs türünü kapsayan bir veri dizisi derlemişler. Ardından, virüs genomlarındaki kalıplara dayalı olarak insanlara bulaşma olasılığı atayan makine öğrenim modelleri oluşturmuşlar. Makalenin yazarları daha sonra en iyi verim gösteren modeli uygulayarak, bir dizi türden örneklenen ilave virüs genomlarında hayvan kaynaklı tahmini bulaş olasılığındaki kalıpları analiz etmişler.
Araştırmacılar virüs genomlarının, taksonomik virüs ilişkilerinden bağımsız olarak genellenebilir özellikler taşıyabileceğini ve virüsleri insanlara bulaşmak üzere önceden uyumlu hale getirebileceklerini keşfetmişler. Virüs genomlarını kullanarak, hayvan kaynaklı bulaş adaylarını belirleyebilen makine öğrenim modelleri geliştirmeyi başarmışlar. Fakat bilgisayar modelleri, insanlara bulaşma olasılığı taşıyan hayvan kaynaklı virüslerin belirlenmesinde sadece bir ön adım teşkil ettiğinden; bu modeller bazı sınırlamalar taşıyor. Bu modellerin işaretlediği virüslerin, büyük araştırma yatırımlarıyla takip edilmeden önce laboratuvar testleriyle onaylanması gerekiyor. Dahası; söz konusu modeller virüslerin insanlara bulaşıp bulaşmayacağını tahmin etse de, bulaşma kabiliyeti daha büyük boyutlu tehlikenin sadece bir bölümünü oluşturuyor. Virüsün insanlardaki öldürücülüğü, insandan insana geçme kabiliyeti ve insanların maruz kaldığı süreçteki ekolojik koşullar da bu tehlikeyi etkileyen unsurlar arasında.
Kaynak: PLOS. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
