Yaratıcılığın Kelimelerle Ölçümü

Birbiriyle tamamen alakasız üç kelime düşünebilir misiniz? Peki ya dört, beş, hatta on? McGill Üniversitesi, Harvard Üniversitesi ve Melbourne Üniversitesi’nde çalışan bilim insanlarından oluşan uluslararası bir araştırma takımına göre alakasız kelimeler bulma ve sonrasında bunların arasındaki anlamsal uzaklığı ölçmeyi kapsayan basit bir egzersiz, yaratıcılığın nesnel şekilde ölçülmesini sağlayabilir.

Proceedings of the National Academy of Sciences bülteninde yayımlanan çalışmada, yaratıcı potansiyelin özelliklerinden birinin ölçülmesini sağlayan ve 4 dakikalık, 10 kelimelik bir test olan Ayrık İlişkilendirme Görevi (DAT) kullanılıyor.

DAT, aslında ilk olarak McGill Psikiyatri Bölümü’nde doktoradan yeni mezun olan Jay Olson tarafından icat edilmiş. Olson bu görevi geliştirirken, alakasız kelimelerin düşünüldüğü bir çocuk oyunundan ilham almış. Benzer bir görevin, ayrık düşünmeyi ölçmede de kullanılıp kullanılamayacağını merak etmiş. Ayrık düşünme, açık uçlu bir probleme farklı çözümler oluşturma kabiliyetini temsil ediyor.

Yaratıcılık ve yaratıcılığın doğasına yönelik yürütülen çalışmalar yeni olmasa da, sürecin kendisi hakkında nispeten az şey biliniyor.

Şimdilerde Harvard’da doktora sonrası araştırma görevlisi olan Olson, “Yaratıcılık, insan yaşamında temel bir özellik” diyor. “Yaratıcılığın karmaşıklığı hakkında ne kadar fazla şey öğrenirsek, yaratıcılığı tüm çeşitleriyle beraber o kadar çok teşvik edebiliriz.”

Araştırmacılar DAT’ı kullanarak, katılımcılardan mümkün olduğu kadar farklı olan 10 kelime söylemelerini istemişler. Bir hesaplama algoritması ise daha sonra kelimeler arasındaki ortalama anlamsal uzaklığı tahmin etmiş. Kelimeler ne kadar alakalıysa (ör. “kedi” ve “köpek”), daha alakasız kelimelere kıyasla (ör. “kedi” ve “kitap”) anlamsal farklılık o kadar kısa olmuş.

Takımın ilk çalışması, anlamsal uzaklık ve yaygın şekilde kullanılan iki yaratıcılık ölçütü (Alternatif Kullanımlar Görevi ve Çağrışımsal Boşlukta Köprü Kurma Görevi) arasında orta seviyeden kuvvetli seviyeye kadar bağlantılar olduğunu göstermiş.

Kaynak: McGill Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.