Bir dahaki sefer parlak ve güneşli bir günde dışarı çıktığınızda, gölgenizin keskin kenarlı olmadığına dikkat edin. Aslında, noktasal bir kaynaktan gelen ışık yoksa; çoğu gölgenin etrafında dağınık bir yarı gölge bulunur.
Bugün (10 Ocak), yarı gölgeli bir Ay tutulması bekleniyor. Ay’ın hiçbir bölümü, kısmî ya da tam Ay tutulması sırasında olduğu gibi Güneş’in çok daha karanlık olan gölgeli alanına girmiyor. Fakat 10-11 Ocak’ta, (bulunduğunuz yere göre) hemen hemen mümkün olan en iyi yarı gölgeli Ay tutulması gerçekleşecek.
Ay’ın alt kısmı, Dünya’nın dış gölgesine girecek. Güney bölümü ise, Dünya’nın gölgeli alanını sadece 360 kilometreyle (veya Ay’ın çapının yaklaşık %10’uyla) ıskalamış olacak. Ay’ın hiçbir tarafı karanlığa gömülmeyecek olsa da, yarı gölgeli bu kararma çok açık bir şekilde görülecek.
Tutulmayı güzel bir şekilde izlemek istiyorsanız, Doğu Yarımküre’de bir yerde olmanız gerekiyor: Avrupa, Afrika ve Batı Asya; Ay’ın gökyüzünde doğu-kuzeydoğu yönüne yükselmesiyle birlikte sorunsuz bir izlenim sağlayacak. Kuzey Amerika’nın bazı ufak bölgelerinde de Ay doğmadan önce tutulmanın sonu görülebilecek.
Eğer tutulmayı izleyecek bir yerde değilseniz veya gökyüzündeki bulutlar görmenize engel oluyorsa, olayı internetten canlı şekilde izleyebilirsiniz. Slooh gözlem topluluğu, Türkiye saati ile 22:30’da başlayacak olan ve buradan izleyebileceğiniz bir internet yayını sunacak. Ek olarak, Sanal Teleskop Projesi de TSİ 20:00’da başlayarak Roma’dan canlı görüntüler aktaracak.
Dünya’nın yarı gölgesinin (veya gölge konisinin) dış kısmı, bütün yarı gölgelerin dış kısımları gibi çok zayıf olduğundan; Ay’ın yüzeyinde olduğu zamanki gibi çok uzak mesafeden kolayca görülemiyor. En keskin gözler bile; Ay’ın kenarı, bu yarı gölge bölümünün en az yarısına kadar gelmeden herhangi bir şey tespit edemiyor. Bu olayda ise bu durum, tutulmanın ortasından yaklaşık 65 dakika önceye tekabül ediyor (TSİ 20:10’da gerçekleşecek).
Gölgelenme, Ay’ın sol tarafında başlayacak. Ay’ın alt kısmı, tutulmanın ortalarında birkaç dakika boyunca fark edilir derecede “lekeli” olacak. Ay’ın ışık dağılımındaki orantısızlık açık bir şekilde görülecek. Yarı gölge gölgesi, Dünya’nın çok daha karanlık ve daha keskin kenarlı tam gölge gölgesiyle karşılaştırıldığı zaman; Ay’ın disk görünümlü yüzeyinde dağılan bir gölge gibi görünüyor. Fakat bu gölge, güney bölgesine doğru çok daha keskin şekilde yoğunlaşmış olacak.
Tutulmanın ortasından sonra, bu süreç tersine dönecek. Gölgelenmenin son işaretleri, Ay’ın eski haline geri dönmesiyle birlikte yaklaşık bir saat sonra kaybolmalı.
Yarı Gölgeli Güneş Tutulması programı
- Tutulmanın başlangıcı: TSİ 20:07
- Tutulmanın ortası: TSİ 22:10
- Tutulmanın bitişi: TSİ 00:12
- Büyüklük: 0.8956
İşte tutulma programı. “Büyüklük” terimi; Ay’ın çapının, en fazla tutulmanın olduğu anda yarı gölgesinin içerisinde kalan kısmını gösteriyor ve yaklaşık %89.6’ya tekabül ediyor.
2020 yılında; 5 Haziran, 5 Temmuz ve 30 Kasım’da olmak üzere üç tane daha yarı gölgeli Ay tutulması gerçekleşecek. Sonuncu tutulmada Ay, Dünya’nın dış gölgesine en derin biçimde girecek ve Ay’ın disk görünümünde en fark edilir kararma meydana gelecek.
Yazar: Jennifer Cenker/Space.com. Çeviri: Ozan Zaloğlu.
