Son yıllarda bakteriler, onlara karşı en güçlü silahımız olan antibiyotiklere karşı gittikçe artan bir direnç göstermeye başlamış.
Genellikle gereğinden fazla kullanılan antibiyotiklerin buna sebep olduğu düşünülse de, antibiyotik sınıfına girmeyen ilaçlarında buna sebebiyet verebileceği düşünülüyor.
Özellikle, Avustralya’dan Queensland Üniversitesi’nden araştırmacılar fluoxetine- seçici serotonin gerialım inhibitörü(SSGİ)- olarak adlandırılan ve Prozac ve Sarafem gibi antidepresanların ana maddesi olan bir ilaç keşfetmişler.
Araştırmacılar bu antibiyotiklere dirençli bakterilerin sayısındaki yükselişini sadece antibiyotiklerin tetiklemediğini göstermek için bu çalışmaya girişmişler.
Üniversitenin İleri Su Yönetimi Merkezi’nden mühendis Jianhua Guo “Bir önceki çalışmamız diş macunu ve el sabunlarında yaygın olarak bulunan triclosan adlı maddenin antibiyotik direncini direkt olarak tetiklediğini gösteriyor,” diyor.
“Ek olarak fluoxetine gibi antibiyotik sınıfından olmayan ilaçlarında direkt olarak antibiyotik direncini tetikleyip tetiklemediğini merak ediyoruz.”
Deney Koli Basilini( Escherichia coli) 30 gün boyunca günlük değiştirilen vücut sıcaklığındaki su banyosu içerisinde farklı derişimlerdeki fluoxetine maruz bırakmaya dayanıyormuş.
Daha sonra, mutasyona uğramış bakteri antibiyotik içeren agar plakalarına taşınmış. Araştırmacılar bu bakterilerin Kloramfenikol, Amoksisilin ve Tetrasiklin gibi antibiyotiklere karşı kontrol grubuna göre 50 kat fazla direnç gösterdiklerini bulmuş.
Fluoxetine’nin derişimi ne kadar güçlüyse, bakterilerin mutasyona uğrama hızı da o kadar artıyormuş.
Bahsedilen antibiyotiklere karşı direnci olan mutant bir bakteri izole edilip incelendiğinde, araştırmacılar bu bakterilerin fluoroquinolone, aminoglikozit, β-lactams, tetrasiklin ve Kloramfenikol gibi antibiyotiklere karşı da çoklu direnç gösterdiğini bulmuş.
Araştırmacılara göre, ilaçlarda yer alan fluoxetine’nin yüzde 11’i vücutta değişime uğramadan dolaşıyor ve hasta idrara çıktığında ise kanalizasyon sistemi yolu ile bu madde çevreye yayılıyormuş.
Guo “fluoxetine’nin çok kalıcı bir ilaç olduğu ve çevredeki miktarı yükseldiğinde çoklu ilaç direncini tetikleyebileceği kanıtlanmış,” diyor.
“Bu keşif fluoxetine’nin genetik mutasyon aracılığı ile çoklu antibiyotik direncini doğrudan tetikleyebileceğine dair güçlü kanıtlar.”
Fakat bu ilacı kullanan kişilerin ilacı hemen bırakması anlamına gelmiyor; birçok insan için, fluoxetine hayat kurtaran inanılmaz bir ilaç. Bununla beraber, çalışma dikkat edilmesi gerekilen başka alanlara işaret ediyor.
Birincisi, ilaç laboratuvarda üretilmiş. Bir ilacın insanın mikrobiyomunu nasıl etkilediği araştırılmalı.
İkincisi, antibiyotik sınıfına girmeyen ve yine aynı etkilere sahip başka ilaçlar mevut mu? Varsa neler?
2016 yılında yapılan bir araştırma, 2050 yılına kadar antibiyotik direncine sahip bakterilerin senede 10 milyon insanın ölümüne sebep olabileceğini öne sürmüş. Bu yüzden bu tehlikenin kökenine inip, tehlikeyi ortadan kaldırabilecek bir çözüm bulmak hayati önem taşıyor.
Araştırmacı Min Jin “[fluoxetine] önceleri antibiyotik direncinin yayılmasında görülmez bir etkendi fakat şimdi bunu bir uyarı olarak yorumlamalıyız,” diyor.
ScienceAlert
