Değişimler, sanıldığından çok daha erken başlıyor.
Yapılan yeni bir çalışmada, şizofreninin hamileliğin ilk 12 haftası kadar erken bir zamanda ortaya çıkabileceği bulundu. Bu durum, hastalığı doğumdan önce uteroda tedavi edebileceğimiz anlamına geliyor.
Bilim insanları laboratuvar ortamında “minik beyinler” yetiştirerek, organ boşluklarını (veya beyindeki boşlukları) çevreleyen kök hücrelerde meydana gelen bozulmaları, büyümenin ilk iki haftası kadar erken bir sürede tespit etmeyi başardılar. Bu süre, hamileliğin ilk üç aylık dönemine denk düşüyor.
Araştırmacı takıma göre bu gelişme, söz konusu beyin bozukluğunun biyolojik kökenlerini anlama konusunda ileriye doğru atılan büyük bir adım olma özelliğini taşıyor. Şizofreni ilk olarak Milattan Önce 1550 yılında Ebers Papirüsü isimli antik bir tıp metninde tanımlanmıştı.
Araştırmacılardan biri olan, Buffalo’daki New York Eyalet Üniversitesi’nden Michal K. Stackowiak şöyle söylüyor: “Bu hastalık 4.000 yıl boyunca hatalı şekilde nitelenmişti.”
“Nihayet şizofreninin, beynin oluşumundaki ve yapısındaki temel bir değişimden kaynaklanan bir bozukluk olduğunu gösteren bulgulara sahibiz.”
Takım, şizofreni sahibi üç kişiden ve şizofreni sahibi olmayan dört kişilik bir kontrol grubundan alınan deri hücrelerini yeniden programlayarak, beyinsel organoidler olarak bilinen ve beyni andıran küçük organlar olan biyolojik yapılar yetiştirdi.
Doğru besinler, asitler ve glukoz ile beslenen bu minik beyinler büyüyerek, beyinlerimizi meydana getiren nöroektoderm dokusunu oluşturabiliyorlar. Sonunda beyin boşlukları, bir korteks (beyin zarı) ve beyne benzeyen bir bölge ortaya çıkıyor.
“Amaç, bir anlamda, beyin oluşumunun rahimde meydana gelen önemli aşamalarını tekrarlamaktı” diyor Stachowiak.
Bilim insanları, küçük beyin örnekleri şekillenmeye başladıkça şizofreni sahibi hastalardan geliştirilen organoidlerde anormallikler olduğunu farkettiler: nöron oluşturmaya başlayan nöral ata hücrelerin uygun şekilde dağılmadığını ve sonunda olgun nöronların çok azının kortekste görüldüğünü belirlediler.
Söz konusu durum, önceki araştırmayla uyuşuyor; o araştırmada şizofreni, beynin hafıza, dikkat ve dil işleme gibi önemli şeyleri ele aldığı korteksin işlevinde bozulmanın meydana gelmesiyle ilişkilendirilmişti.
“Bizim araştırmamız, hastalığın muhtemelen hamileliğin ilk üç aylık dönemi sırasında başladığını gösteriyor ve hücre bölünmelerinin hızlanmasını, nöroektodermal hücrelerin nöronlara aşırı göç etmesini ve erken şekilde dönüşmesini kapsıyor” diyor Stachowiak.
“İnternöron denilen ve korteksin farklı bölgelerini birbirine bağlayan nöronlar, şizofreni korteksinde yanlış yönleniyor ve korteksle ilgili bölgelerin, düzgün şekilde bağlanmamış bir bilgisayar gibi yanlış bağlanmasına sebep oluyor.”
Bu hatalı bağlanmayı, beyin gelişiminin bu kadar erken bir aşamasında fark ettiğimizden, bir sonraki adımımız bunun hangi yollarla tedavi edilebileceğini anlamak olacak. Daha evvel yapılan bir araştırmanın konusu olan ve Bütünleyici Nükleer FGFR 1 Sinyalleşme (INFS) Güzergâhı adını taşıyan kusurlu bir genom güzergâhı, bu konuda aradığımız şeyi barındırıyor olabilir.
Araştırmacılar, şizofreni tehlikesinin belirlendiği hamile kadınlara ilaç veya besin destekleri verilebileceğini öne sürüyorlar. Ancak bu yeni verilerden nasıl faydalanacağımızı çözmek için henüz çok erken.
Şizofreni belirtileri genelde gençlik veya genç erişkinlik döneminde ortaya çıkıyor. Hastalığın dünya çapında 21 milyondan fazla insanı etkilediği tahmin ediliyor ve hastalık, düşünce süreçlerinde, algıda ve benlik bilincinde şiddetli sorunlara sebep oluyor.
Söz konusu durum ilaçlarla kontrol altına alınabilse de tedavisi henüz yok: ancak araştırmacılar, bozukluğun genetik kökleri ile beynin içindeki bağlantılara nasıl müdahale ettiği hakkında daha fazla şey öğrenmeye devam ediyorlar. Artık bunun tam olarak ne zaman başladığı konusunda da daha fazla bilgiye sahibiz.
“Artık şizofreninin, gelişimin ilk evrelerinde meydana gelen ve ilk üç aylık döneme denk düşen hatalı bir beyin inşası hastalığı olduğunu ve korteksteki sinirsel devrelerde belirli kusurlara yol açtığını söyleyebiliriz” diyor Stachowiak.
Bulgular Translational Psychiatry bülteninde yayınlandı.
ScienceAlert
