Londra Queen Mary Üniversitesi’nde çalışan bilim insanları, ateş karıncasının sosyal kromozomunda biriken zararlı mutasyonların, kromozomun bozulmasına sebep olduğunu keşfetmişler.
Üniversitedeki araştırmacıların ilk olarak 2013 yılında keşfettiği bu kromozom; ateş karıncası kolonisinde bir kraliçe mi, yoksa birden fazla kraliçe mi olacağını kontrol ediyor. Bu iki farklı sosyal organizasyon şekline sahip olmak, türün farklı ortamlara kolaylıkla uyum sağlayabileceği anlamına geliyor. Bu durum, türün dünya çapında fazlasıyla istilacı bir zararlı haline gelerek, Latince adının (Solenopsis invicta, yani “yenilmez”) hakkını vermesiyle sonuçlanmış.
eLife bülteninde yayımlanan yeni çalışmada araştırma takımı, bu sosyal kromozomun içerisindeki tüm genlerde, ilk defa detaylı bir faaliyet seviyesi analizi yürütmüş. Bu sayede kromozomun nasıl çalıştığını ve evrildiğini anlamak istemişler. Araştırmacılar, sosyal kromozomların bir çeşidinde zararlı mutasyonların biriktiğini ve kromozomun bozulmasına sebep olduğunu bulmuşlar. Elde edilen bulgular, kromozomlarda son zamanlarda meydana gelen evrimin büyük kısmının, bu zararlı mutasyonları telafi etmeye yönelik denemelerden kaynaklandığını da gösteriyor.
Doğal seçilim, genlerin nesiller boyunca en uygun hale gelmesine yardımcı olan temel bir evrimsel mekanizma. Fakat normalde genleri, bir tür içerisindeki iki farklı tip sosyal organizasyon için eş zamanlı şekilde uygun hale getiremiyor.
Sosyal kromozomlar, bu evrimsel anlaşmazlığın üstesinden gelmek için her bir sosyal biçime uyum sağlamış genleri bir araya getiriyorlar. Yeni çalışmanın sonuçları, bu çözümün genomdan zararlı mutasyonların çıkarılmasını önlediğini ve böylelikle bu mutasyonların zamanla birikip, sistemin kaderine hükmetmeye başladığını gösteriyor.
Ateş karıncalarındaki sosyal kromozomlar, genler ile sosyal davranış arasındaki doğrudan bir bağlantının nadir bir örneği. İnsanlarda cinsiyeti belirleyen X ile Y kromozomlarına benzer bir biçimde çalışıyorlar.
Londra Queen Mary Üniversitesi. Ç: O.
