Fazla heyecanlanmayın.
Üzgünüz çocuklar, fakat yeni yıl arifeniz berbat olacak (veya olmuştu). Bunun sebebini gösteren birçok bilimsel kanıt bulunuyor.
Neden muhtemelen kötü bir 31 Aralık günü geçireceğiniz konusunda birden fazla bilimsel sebep var… Fakat ayrıca, olasılıkları yenmeye ve keyfine bakmaya kararlı olanlarınız için hafif bir umut ışığı da mevcut.
İlk olarak şu eski, ‘beklentilere karşı gerçekler’ sorununu ele alalım: Pittsburgh ile Carnegie Mellon Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, 1999 tarihli bir makalede 475 kişiye Yeni Yıl Arifesi’ndeki planlarını ve ne kadar eğlenmeyi beklediklerini sormuş.
Araştırmacılar; o büyük gecenin ardından, çalışmaya katılanların yüzde 83’ünün yeni yıl arifesi kutlamalarında hayal kırıklığına uğradığını bulmuşlar.
Araştırmacılar şöyle yazıyor: “Beklentinin yüksek olması, hayal kırıklığına yol açabilir ve… bir etkinliğe zaman ile çaba (ve belki de para) harcamak, memnuniyetsizliği artırabilir. Mutluluğa ulaşmak için belirgin bir çaba göstermek; en azından bazı durumlarda geri tepebilir.”
Diğer bir deyişle; Yeni Yıl Arifesi fırsatı, fazla umutlanmamıza neden olabilir. Özellikle buna çok zaman ve çaba harcadıysak.
Aynı çalışmada, kötü zaman geçirmenin ikinci sebebine de işaret ediliyor: Kendimizi çok zorluyoruz.
Yapılan ayrı bir deneyde, katılımcılara bir miktar müzik çalınmış. Müzik çalınırken; grubun bir kısmına, bu deneyimin keyfini mümkün olduğu kadar fazla çıkarmaya çalışmaları söylenmiş.
Kendilerine mutlu olması söylenenlerin, mutlu olmakta en fazla zorlanan kişiler olduğu ortaya çıkmış. Çalışmanın deyişiyle: “Bireylerin mutluluğu kovalama gayreti, hayal kırıklığına yol açmış ve bulmaya çalıştıkları sevinci yaşama kabiliyetlerini baltalamış olabilir.”
Sırada ise iyimserlik önyargıları var. Beyinlerimiz, gerçeklerden bağımsız olarak en iyisini ummak için yapılanmış.
Aynı önyargılar, yeni evli insanları da etkiliyor. Bu insanların çoğu, evliliklerinin daha güzel olacağını düşünüyorlar; oysa ABD’deki boşanma oranları yüzde 40 ile 50 arasında geziniyor.
Yeni Yıl Arifesi kederi öykümüzde, dördüncü olarak ise yansıma bulunuyor. 2014 yılında yapılan bir çalışmada gösterildiği üzere; hayatlarında on yıllık yeni bir döneme yaklaşan insanlar (30, 40, 50 vb. yaşlara gelmek üzere olanlar); büyük ve hayat değiştiren kararlar almaya eğilimli oluyorlar. Tıpkı, maraton koşusuna başlamak veya gayrimeşru ilişki ticareti yapan bir internet sitesini ziyaret etmek gibi.
Araştırmacıların tezde açıkladığına göre; büyük bir yaşa girmek, “İnsanların hayatlarının anlamını gözden geçirmesine” neden oluyor ve bu durum, yeni yıla girdiğimiz zaman gerçekleşen şey ile aynı: Geriye baktığımız zaman, pişmanlık duygularının yanında; yavaş yavaş bazı varoluşsal korkular da oluşabiliyor.
Listedeki beş numara, muhtemelen sizin için yeni bir şey değil: Bazılarının eski arkadaşı ve birçok Yeni Yıl Arifesi partisinin başlıca öğesi olan; beynin limbik kısmındaki elektrik sinyallerini kademeli olarak etkileyen alkol.
Limbik yapı, duygularımızı kontrol ediyor ve alkol bu yapıya müdahale ettikçe, insanlar çalkantılı ruh hallerine karşı daha eğilimli oluyorlar. Sarhoş olmamış olsalardı, belki de o kadar mutsuz olmayacaklardı.
Altıncı numarada (sakin olun, neredeyse geldik) Yeni Yıl Arifesi’nin toplam masrafı var. Bu zamanlarda lokantalar ve barlar, genelde fiyatlarını yükseltir ve insanlar da içki ile yemeğe daha fazla para harcar. Ayrıca birçoğumuz için, ihtiyacımız olandan daha fazla para harcamak keyifli bir şey değil.
Aslında, Yeni Yıl Arifesi’nde bir lokantada çok yüksek fiyatlar öderken değil; paramızı bağışladığımız zaman en yüksek mutluluğa ulaşıyoruz.
Ancak ilginç şekilde; yuvarlak bir hesap ödeyip ödememek gibi görünürde ufak olan bir şey de farklılık yaratabiliyor: Uber dalgalı fiyatlandırma uygulaması üzerinde yapılan bir çalışmada; insanların, normal fiyatın 2 katı yerine 2.1 katı olan taksileri daha fazla tuttuğu gösterilmiş. Çünkü tam sayı konusunda insanların içine dert olan bir şey var.
Muhtemelen Yeni Yıl Arifesi’nin keyfini çıkaramayacak olmanızın son sebebi de; gece yarısı öpücüğü. En azından, yalnız olan kişiler için: Birisiyle bağlantı kurmak zorunda olduğunu hissetmek veya bu konuda umutsuz olmak da bizi zavallı biri yapabilir.
Bu yüzden, bir Yeni Yıl Grinç’i olduğumuz için üzgünüz. Fakat saatler 31 Aralık gece yarısına doğru ilerledikçe, bilimsel olasılıklar aleyhinize birikiyor.
Neşeli kalmak için, yıl içinde 364 günün daha olduğunu hatırlamaya çalışın; bu yüzden mutlu olmak için kendinizi zorlamayın. Ayrıca kim bilir? Sonuçta çok iyi vakit de geçirebilirsiniz.
Yazar: David Nield/ScienceAlert. Çeviri: Ozan Z.
