Karbondioksit yayılımlarında büyük bir etkisi var.
Çoğu kişi ağaçlara isabet eden yıldırımların çarpıcı sonuçlarına genelde ilk elden şahit olmaz. Bu durum, gök gürültülü fırtınaların bize gölge sunan arkadaşlarımız için pek büyük bir tehdit oluşturmadığını düşünmemize yol açabilir. Fakat yeni bir istatistiksel modelleme programının tasarımcılarına göre bu iyimser varsayım tümüyle yanlış. Aksine, yıldırımlar daha önce zannedilenden çok daha büyük birer ağaç katili.
Almanya’daki Münih Teknik Üniversitesinde (TUM) çalışan bir araştırma takımının Global Change Biology bülteninde yayımlanan hesaplamalarına göre yıldırımlar her yıl 320 milyon civarında ağacın yok olmasından sorumlu. Üstelik bunlar arasında yıldırımla başlayan orman yangıları yok; rakamlar sadece münferit ağaçlarla ilgili.
Çoğu yıldırım aslında Dünya’ya hiç ulaşmıyor. Elektriksel akımlar daha çok bulutların içerisinde parıldıyor. Fakat gök gürültülü fırtınaları seyredenlerin bileceği üzere, atmosferdeki negatif yükler zeminden yukarı yükselen pozitif yüklü hava sütunlarıyla birleştiğinde epey bir şimşek oluşuyor. Genelde bu hava sütunları binalar, radyo kuleleri ve elbette ağaçlar gibi uzun cisimlerden yükseliyor.
Yıldırımın ağaçlarla ilişkisi üzerine yürütülen önceki çalışmalar büyük ölçüde münferit ormanlardan yapılan saha gözlemleriyle sınırlı olmuş. Bu yüzden TUM’da çalışan atmosfer bilimciler duruma farklı bir açıdan yaklaşmaya karar vermişler. Araştırma takımı, popüler bir küresel bitki örtüsü modeli ile küresel yıldırım örüntüleri ve gözlem verilerini bir araya getirmiş. Ardından matematiksel hesaplamalar yürüterek, ağaçlara bir yılda ne kadar yıldırım çarptığına dair fikir edinmeye çalışmışlar.
Araştırmacıların yeni iklim modeline göre yıldırım her yıl 320 milyon ağaca ölümcül zarar veriyor; bu miktar, yıllık bitkisel biyokütle kaybının yüzde 2,1’i ila 2,9’u arasında bir yere denk geliyor. Fakat değerlendirdikleri tüm şey bunlarla sınırlı değil.
TUM’da atmosfer bilimci olarak çalışan makale baş yazarı Andreas Krause, “Artık yıllık temelde ne kadar ağacın yıldırımlardan öldüğünü tahmin etmenin yanında, bu durumdan en çok etkilenen bölgeleri de belirleyebiliyor ve küresel karbon deposu ile orman yapısı için doğabilecek sonuçları değerlendirebiliyoruz” diyor bir açıklamada.
Krause’nin takımı, yıldırım çarpan ağaçlardaki biyokütle çürümesi sonucunda her yıl 0,77- 1,09 milyar ton arasında karbondioksit yayıldığını düşünüyor; bu miktar, geçmişteki rakamlardan çok daha yüksek bir aralıkta. Ekolojide, biyokütle genelde bir ekosistemdeki toplam organik madde miktarı anlamına geliyor. Bu miktar, her yıl orman yangınları esnasında bitki yaşamından çıkan yaklaşık 1,26 milyar ton karbondiokside yakın. Yani orman yangınları halen bu yıldırım istatistiğini geniş bir payla kapsıyor: Kuru ağaç ve organik toprak maddeleri de dahil, her yıl yaklaşık 5,85 milyar tonluk bir tablo ortaya çıkıyor.
Araştırmacılar vardıkları bu sonuçların, yıldırım kaynaklı ağaç ölümlerinin iklimbilim çalışmalarına dahil edilmesinin önemini vurguladığını düşünüyor. Maalesef bu miktarların yakın gelecekte muhtemelen artacağı düşünüldüğünde, durum daha da ciddi bir hal alacak.
“Çoğu iklim modeli, önümüzdeki onlarca yıl içerisinde yıldırım sıklığında bir artış olacağını yansıtıyor; dolayısıyla büyük ölçüde gözden kaçmış olan bu soruna daha fazla dikkat etmek önem taşıyor” diyor Krause.
Yazar: Andrew Paul/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
