“Son on yılda görmüş olduğum en heyecan verici ötegezegen.”
Bilim insanlarının, gece vakti gökyüzünün kapkara siyahlığına karşı ötegezegenler keşfetmeyi tam olarak zor bulmadığı harika bir çağda yaşıyoruz; fakat yaşamı da destekleyebilen dünyalar bulmak her zaman kolay değil.
Bunun çok heyecan verici olmasının sebebi, araştırmacıların şimdi Güneş Sistemi’miz ötesindeki yaşam işaretlerini araştırmak için yeni bir en iyi adayı ortaya çıkarmış olabileceklerini düşünmeleri: LHS 1140b adı verilen bu uzak dünya, Dünya’mızdan biraz daha büyük ve yaklaşık 40 ışık yılı ötede yer alıyor.
Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’nden baş araştırmacı Jason Dittmann şöyle söylüyor: “Son on yılda gördüğüm en heyecan verici ötegezegen bu. Bilimdeki en büyük arayışlardan birini gerçekleştirmek, yani Dünya’nın ötesindeki yaşamın kanıtını aramak için daha iyi bir hedef beklemek zor.”
LHS 1140b, süper-Dünya olarak adlandırılan, Dünya’dan yaklaşık 10 kat daha fazla kütlesi olan gezegenlerden biri. Bu durumda ise bu ötegezegenin kütlesi, Dünya’nın kütlesinden yaklaşık yedi kat daha büyük, fakat boyutu 1.4 kat daha fazla. Takım bunu, muhtemelen yoğun bir demir çekirdeği gibi çok daha yüksek bir yoğunluğa sahip olmasına bağlıyor.
Fakat LHS 1140b’yi daha fazla analiz etmek için bu ilgi çekici yapan şey, onun boyutu veya kütlesi değil, Cetus takımyıldızında bulunan ve LHS 1140 olarak adlandırılan, soluk bir kızıl cüce olan evsahibi yıldızının yaşanabilir bölgesi içinde dönüyor olması.
LHS 1140b, Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığına göre kendi evsahibi yıldızına 10 kat daha yakın; fakat LHS 1140’ın aynı zamanda Güneş’ten önemli oranda daha soğuk ve daha sönük olmasından dolayı, bu durum ötegezegenin bu mesafeden kızarmadığı, nihayetinde Dünya’nın sadece yaklaşık yarısı kadar fazla güneş ışığı aldığı anlamına geliyor.
İsviçre’deki Cenevre Gözlemevi’nden takım üyesi ve gökbilimci Nicola Astudillo-Defru şöyle söylüyor: “Kızıl cücenin mevcut koşulları, özellikle uygun durumda. LHS 1140, diğer düşük kütleli benzer yıldızlardan daha yavaş dönüyor ve daha az yüksek enerjili ışınım yayıyor.”
Bu önemli bir şey çünkü yıldızdan gelen ısı ve ışığın miktarı çok fazla değil ve bu sayede gezegen yüzeyindeki sıvı su kaybolmuyor; bu durum, bildiğimiz haliyle yaşam için ve bir gezegenin, bir yıldızın yaşanabilir bölgesinde (diğer adıyla Goldilocks bölgesi) bulunup bulunmadığını belirlemek için gerekli bir şey.
Araştırmacılar, LHS 1140b’yi, Avrupa Güney Gözlemevi’nin Şili’de bulunan La Silla Gözlemevi‘ndeki (ESO) HARPS aracını kullanarak tespit ettiler.
Ötegezegenin yaklaşık 5 milyar yaşında olduğu ve her zaman konuksever olmamış olabileceği tahmin ediliyor; muhtemelen kızıl cüce yıldız, daha genç olduğu zamanlarda daha gelgeç olmuş olabilir ve eğer bir zamanlar vardı ise, muhtemelen LHS 1140b’nin atmosferindeki suyu çıkarmış olabilir.
Bununla beraber takım, gezegenin gezegenin bir atmosferi korumuş veya yeniden kazanmış olabileceği konusunda umutlu. Belki de uzak geçmişte yüzeyde kaynamış olan magma okyanuslarının oluşturduğu buharı hapsederek bunu yapmıştır.
Takım hipotezlerini doğrulamak için Hubble Uzay Teleskobu ile 2024 yılında tamamlanması beklenen ESO’nun Son Derece Büyük Teleskop‘u ile gezegen üzerinde daha fazla çalışma yapmak istiyor (önümüzde uzun bir süre var, fakat hey, bu son derece büyük).
Tabii ki son zamanlarda gökbilimcileri olağanüstü bir şekilde heyecanlandıran tek uzak dünya bu değil. Daha bu ay bilim insanları Gliese 1132b adı verilen bir diğer süper-Dünya’nın çevresinde bir atmosfer tespit ettiklerini duyurdular.
Dünya’dan 39 ışık yılı olan uzaklığıyla benzer bir mesafeye sahip, fakat Fiona MacDonald’ın o zaman bizim için bildirdiği üzere, bu uzak ötegezegenler yaşam barındırma konusunda umut verici işaretler sunuyor diye, biz çok daha fazla şey bilene kadar bu gezegenlerin yaşam barındırabilirliğini onaylayamayız; veya gerçekten aradığımız nihâi şeyin, yani uzaylı yaşamının kendisinin kanıtı bu olamaz:
“Ayrıca geçenlerde, ikisinin de ilk olarak düşündüğümüz gibi yaşam için dost yerler olmasının muhtemel olmadığı TRAPPIST-1 ‘kardeş güneş sistemi’ ile bitişikteki Dünya-benzeri gezegen Proxima b‘nin keşfedilmesiyle oyuna geldiğimizi unutmayalım.”
Fakat hey, kimse bunun kolay olduğunu söylemedi değil mi? Şu an bildiğimiz şey, LHS 1140b’nin, bazı ciddi ek araştırmaları garanti eden tüm doğru sinyalleri bize gönderiyor olduğu.
Şimdilik, uzay seven bir bilim camiasının istemeyi umabileceği tüm şey bunlar.
Fransa Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi’nden takım üyeleri Xavier Delfosse ile Xavier Bonfils şöyle açıklıyorlar: “LHS 1140 sisteminin, gelecekte yaşam barındırabilir bölgedeki gezegenlerin nitelendirilmesinde, Proxima b veya TRAPPIST-1’den çok daha önemli bir hedef olduğu ortaya çıkabilir.”
“Bu yıl, ötegezegen keşifleri için kayda değer bir yıl oldu!”
Bulgular Nature bülteninde sunuldu.
ScienceAlert
