Çoğu kuş türü, ezgisini yavaş değiştirir. Kuşlar bölgelerini korumak ve dişileri çekmek için, daha önce denenip işe yaramış şarkılara bağlı kalmayı tercih ederler. Şimdiyse araştırmacılar, ‘halktan’ bilim insanlarının yardımıyla; serçelerde nadir duyulan bir ötüş şeklinin Kanada çapında nasıl “hit olduğunu” ve 2000 ile 2019 arasında 3.000 kilometreden fazla yolculuk ederek, bu süreçte tarihi bir şarkı kapanışını nasıl ortadan kaldırdığını takip etmişler. Dün Current Biology bülteninde yayınlanan bilimsel çalışma, Britanya Kolumbiyası’dan orta Ontario’ya dek uzanan beyaz boğazlı serçelerin, üç notayla biten geleneksel şarkılarını iki notayla biten bir şarkı çeşidiyle değiştirdiklerini aktarıyor. Fakat araştırmacılar, yeni şarkıyı bu kadar ilgi çekici yapan şeyin ne olduğunu hâlâ bilmiyorlar.
Çalışmanın kıdemli yazarı ve Kuzey Britanya Kolumbiyası Üniversitesi’nde biyoloji profesörü olan Ken Otter, “Bildiğimiz kadarıyla, bu durum eşi görülmemiş türden” diyor. “Bir şarkı tipinin, kültürel evrim yoluyla bu şekilde yayıldığını gösteren hiçbir çalışma bilmiyoruz.” Bazı kuş türlerinin melodilerini zamanla değiştirdiği iyi bilinmesine rağmen, bu kültürel evrimler yerel popülasyonlarda kalma eğilimi gösteriyor ve tür için standart haline gelmekten ziyade, bölgesel lehçelere dönüşüyorlar. İki notalı kapanış da böyle başlamış.
Ülke çapındaki beyaz boğazlı serçeler 1960’lı yıllarda öterken, tekrarlı ve üç notalı üçlemeyle biten bir ezgi çığırıyorlarmış. Fakat Otter 1990’ların sonlarında Kanada’nın batısına taşındığında ve yerel kuşların ötüşünü dinlemeye başlağında; iki notayla biten bu yeni ezgi, yerel serçe popülasyonlarını çoktan işgal etmiş durumdaymış. “Britanya Kolumbiyası’ndaki Prince George şehrine ilk taşındığım zaman, klasik beyaz boğazlı serçelerin tüm doğu Kanada’da çıkardıkları melodiden farklı bir melodiyle ötüyorlardı” diyor. İki notayla biten şarkılar, bu 40 yıllık süre zarfında Rocky Dağları’nın batısına yayılmış.
Otter ve takımı, Kuzey Amerika çapındaki kuş meraklılarının oluşturduğu büyük bir ağı kullanarak, iki notayla biten bu yeni şarkının izini sürmüş. Bu kuş meraklıları, kuşların ötüş kayıtlarını internetteki veritebanlarına yüklüyor. Araştırmacılar, bu şarkının yalnızca Rocky Dağları’nın batısında meşhur olmadığını; batıdaki popülasyonların ötesinde tüm Kanada’ya hızlıca yayıldığını keşfetmiş. “Esasında, bu lehçenin sınırlarını 2004 yılında ölçmüştük ve Alberta’ya doğru giderken yarı yolda kesiliyordu” diyor Otter. “2014 yılında ise, Alberta’da kayıt altına aldığımız her kuş bu batı lehçesiyle ötüyordu ve bu lehçenin, bizden 3.000 kilometre ötedeki Ontario kadar uzakta yer alan popülasyonlarda da ortaya çıktığını görmeye başladık.”
Bilim insanları, serçelerin kışı geçirdiği yerlerin, iki notayla biten bu melodinin hızla yayılmasında pay sahibi olduğunu tahmin etmiş. “Kuşların kışı geçirdikleri yerlerde öttüğünü biliyoruz. Bu yüzden genç kuşlar, kışı diğer lehçe bölgelerinden gelen kuşlarla birlikte geçiriyorsa, yeni şarkı tiplerini kapabilirler. Bu durum, erkeklerin kışın yeni şarkı tipleri öğrenmesine ve bunları, üreme bölgelerine geri döndükleri zaman yeni yerlere götürmesine olanak sağlar ve bu da, bu şarkı tipinin nasıl yayılabildiğini açıklamaya yardımcı olur” diyor Otter.
Bu yüzden araştırmacılar, yer konumlandırıcı taşıyan (Otter’a göre bunlar “ufak sırt çantaları”) serçeleri toplayarak, bu yeni şarkıyı bilen batıdaki serçelerin, şarkıyı daha sonra benimseyecek olan doğudaki popülasyonlarla kışı aynı yerde geçirip geçirmediğine bakmaya karar vermiş. Durumun tam da böyle olduğunu bulmuşlar. Üstelik önceden nadir duyulan bu ezginin, kışın geçirildiği bu bölgelerden bütün kıtaya yayıldığını görmekle kalmamışlar; aynı zamanda onlarca yıldır devam eden üç notalı ve tarihi bir ezgi bitişinin de tamamen yerini aldığını ortaya çıkarmışlar. Böyle bir şey, erkek ötücü kuşlarda neredeyse hiç duyulmamış.
Otter ve takımı, bu yeni şarkının erkek kuşlara diğer erkek emsallerine karşı bölgesel bir avantaj sağlamadığını bulmuş. Fakat yine de, dişi kuşların bu iki şarkı arasında tercih yapıp yapmadığını öğrenmek istiyorlar. “Daha önce yapılan pek çok çalışmada, dişiler yerel şarkı tipini tercih etmeye eğilim gösteriyordu” diyor Otter. “Fakat beyaz boğazlı serçelerde, dişilerin aslında kendi çevrelerine özgü olmayan şarkıları beğendiğini görebiliriz. Eğer durum böyleyse, yeni tip bir şarkı söyleyebilen erkekler için büyük bir avantaj var demektir.”
Şimdiyse, batıdaki bir serçe popülasyonunda başka bir yeni şarkı ortaya çıkmış. Şarkının bu erken yayılışı, çift notayla biten şarkının yayılışını yansıtıyor olabilir. Otter ve takımı, çalışmalarına devam etmek ve kuş gönüllülerinin yardımıyla bu şarkının nasıl yön değiştirdiğini canlı şekilde izlemek için sabırsızlanıyor. “Tüm bu insanların kuş izlemeye gittikleri zamanlarda yaptıkları özel kayıtları göndermelerini sağlayarak, kıta çapında neler döndüğüne yönelik çok daha eksiksiz bir fotoğraf elde edebiliriz” diyor. “Bu durum, daha önce hiç mümkün olmamış araştırmalar yapmamıza olanak sağlıyor.”
Kaynak: Cell Press/ScienceDaily. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
