Eğer bitkilerimizi sirkede yetiştirirsek, onların kuraklıkta hayatta kalmalarına yardımcı olabiliriz.
Hatta pirinç ve buğday gibi bitkiler bile hiç de mükemmel olmayan şartlarda yetiştirilebilir.
RIKEN
İklim değişikliği tehdidi hızla yaklaşıyorken, çiftçiler ve bilim insanları farkına vardılar ki, güvenebileceğimiz bir gıda miktarını garantiye almak istiyorsak, ürünlerimizi mutlaka kuraklık gibi durumlar karşısında daha dayanıklı hale getirmeliyiz.
Orta okuldayken yaptığımız bilimsel deneyler gibi görünebilir, ama Japonya’daki RIKEN Korunabilir Kaynak Bilimi Merkezi’nde yapılan bir çalışma ile bitkilerin kuraklık toleransını arttıracak yeni ve basit bir yol bulundu: bitkileri sirkede yetiştirmek.
Çalışma ilk önce kuru koşullara özellikle dayanıklı olduğu bilinen Arabidopsis bitkisinin bir mutasyonu ile başladı. Bu bitkilerdeki HDA6 enziminde, mükemmel olmayan koşullarda da yetişmelerini mümkün kılan bir mutasyon mevcuttur.
Normal bitkilerde, HDA6 biyolojik yoldan asetat üretimi ile bağlantılıdır (asetik asit tarafından oluşturulan bir tuz ve sirkenin ana maddesi) ve asetat kuraklık boyunca filizlerin hayatta kalmasını sağlamaktadır.
”Normal koşullarda HDA6, asetik asit biyosentezleyen genlere baskılamaktadır,” diyor çalışmanın yazarı Jong Myong Kim, kendisi Japonya’daki RIKEN’de bir araştırmacı bilim insanı. ”Öte yandan, kuraklık koşullarında, HDA6 bu gen bölgelerinden kaldırılıyor ve asetik asit özellikle üretiliyor.”
Enzim bir açma kapama düğmesi gibi davranıyor, yokluğunda bir problem olduğuna dair bitkiye kendiliğinden bir alarm veriliyor ve enerji üretimi için şekerin yakılması yerine astat üretimi için şeker yakılıyor. Mutasyon geçirmiş Arabidopsis bitkisi için bu yol daha da aktif işliyor ve daha büyük miktarlarda asetat üretiyor. Daha normal bitkilere oranla uygun olmayan koşullarda daha iyi hayatta kalmalarına fayda sağlıyor.
Araştırmacılar da düşünmüşler ki, madem ki asetat kuraklık döneminde hayatta kalma üzerinde önemli bir rol oynamakta, acaba normal bitkilere kendileri asetat eklerlerse ne olur? Arabidopsis’ten daha lezzetli bitkiler için de acaba işe yarar mı?
Toprağına asetik asit karıştırılan bitkilerden yüzde 70’ten fazlası en az 14 gün kuraklık koşullarında hayatta kalmayı başardı. Diğer organik asitlerde yetişen bitkilerse (ya da sadece suda) deney süresinde maalesef hayatta kalamadılar. Çoğu bitki için umut vadeden sonuçlar elde edildi, buna yaygın bitkiler olan mısır, pirinç ve buğday da dahil. Hepsi de, her bir bitki için ayrı ayrı ideal konsantrasyonunu araştırmacıların belirlemiş oldukları, azıcık sirke yardımıyla, kuraklık döneminde hayatta kalma konusunda önemli gelişmeler kaydettiler.
”Asetik asit etkisinin ve kullanışlılığının genelliğini ve önemini tasdik etmek amacıyla, sadece dünyanın başlıca gıda sağlayan bitkilerini tercih ettik, yani mısır, buğday, pirinç, ekmek yapılan temel bitkiler ve kolza tohumlarını,” diyor Kim. ”Eğer bu bitkiler, asetik asit tekniğini kabullenirlerse, dünyanın iyiliğini ve kamu çıkarını koruyabiliriz.”
Bitkileri sağlamlaştırdığı için kullanılan transgenik süreçlerle karşılaştırırsak, sirke hem ucuz hem de basit bir yöntem. Aynı zamanda, hemen hemen herkesin kolaylıkla ulaşabileceği kadar kullanışlı bir yöntem. Kim, şimdiden çiftçilerden tutun çiçekçi dükkanlarına kadar hatta amatör bahçıvanlara kadar herkes tarafından, bu yönteme ilginin büyük olduğunu belirtiyor.
Kendisinin bir sonraki adımı, bu direnci mümkün kılan yoldan ilerleyerek, dışarıdaki tarlalarda asetik asit kullanmanın optimal koşullarını saptamak olacak.
”Çiftçilerle ve bazı şirketlerle işbirliği içine girmeye çalışıyoruz, bu sistemi uygulamanın yollarını araştırıyoruz,” diyor Kim.
