İrade gücünden daha fazlasına ihtiyacınız olacak.
Günlük olarak diş fırçalamaktan sabah 11:00 kahvesine kadar, her gün yerine getirdiğimiz onlarca alışkanlığımız vardır.
Bazıları iyidir (spor salonunu her hafta ziyaret etmek, genelde desteklenen bir şeydir), diğerleri ise pek iyi değildir; günde bir paket sigara içmek veya pizza mekanının telefon numarasını çok sık tuşlamak gibi.
Alışkanlıklarımızı faydalı veya zararlı davranışlar şeklinde ayırt ettiğimizden, onları genelde buna göre şekillendirmek için uğraşırız.
Bir alışkanlık oluşturmanıza yardımcı olmak için tasarlanmış bir sürü uygulama vardır ve bunların birçoğu, tek ihtiyacınız olan şeyin 21 gün olduğu varsayımı üzerine kurulmuştur.
Bu rakam, Psiko-Sibernetik isimli, geniş ölçüde meşhur olan 1960 tarihli bir kitaptan geliyor. Kitap, Maxwell Maltz adındaki bir plastik cerrahı tarafından yazılmıştı ve kendisi, hastalarının yeni yüzlerine alışmaları için görünüşe göre yaklaşık 21 gün geçtiğini fark etmişti.
Ancak 2009 yılında yayınlanan bir çalışmaya göre, bir alışkanlık oluşturmak için geçen süre aslında o kadar da kesin değil.
College London Üniversitesindeki araştırmacılar, 12 haftalık bir süre boyunca 96 kişinin yeni alışkanlıklarını incelediler ve yeni bir alışkanlık oluşturmanın, ortalamada 66 gün sürdüğünü buldular; dahası, bireysel süreler 18 günden başlayıp 254 günlük kocaman bir süreye kadar değişiklik gösteriyordu.
Buradan çıkarılacak sonuç; eğer yeni bir davranış oluşturmak istiyorsanız, bunun en az iki ay sürecek olduğu. Ayrıca üç hafta uğraşırsanız ve işe yaramazsa, umudunuzu kesmemelisiniz; çünkü bu süre, çoğu insan için yeterli değil.
Ona daha uzun süre bağlı kalırsanız, sonunda düşünmeden devam ettirebileceğiniz bir alışkanlığınız olabilir.
Peki ya istenmeyen bir alışkanlığı bırakmaya çalışmak?
Görünüşe göre bu ikisi (alışkanlık oluşturmak ve bırakmak) yakın şekilde bağlantılı olabilir.
Psikolog Timothy Pychyl’in, Hopes and Fears isimli internet sitesinden Alison Nastasi‘ye açıkladığı üzere, bunlar aynı elmanın iki yarısını oluşturuyor: “Bir alışkanlığı bırakmak, aslında yeni bir alışkanlık oluşturmak, yani baskın bir tepki oluşturmak anlamına geliyor. Eski alışkanlık veya tepki kalıbı hâlâ orada duruyor (beyindeki bir nöron tepkisi kalıbı), ancak daha az baskın (daha zayıf).”
“Yeni bir şey yapmaya başlamak, değiştirme davranışı olmadan alışılmış bir şeyi yapmayı bırakmaktan çok daha kolaydır” diyor sinirbilimci Elliot Berkman.
“Nikotin sakızı veya soluk aldırma cihazları gibi sigara durdurma yardımcılarının, nikotin bandından daha etkili olma eğilimi göstermesinin sebeplerinden biri de budur.”
Uzmanlar, bir alışkanlığı bırakmak bakımından genel bir zaman çerçevesi olmadığını onaylıyorlar. Doğru reçete; kişilik, motivasyon, koşullar ve söz konusu alışkanlığın oluşturduğu bir karışımdır.
“Alışkanlıklarını, kendi kişilik değerleriyle aynı hizada bulunan sebepler için bırakmak isteyen insanlar, bunu diğer insanlardan gelen baskılar gibi dış nedenler için yapan insanlara göre davranışlarını daha çabuk değiştirirler” diyor Berkman.
Psikoloji profesörü Susan Krauss Whitbourne’a göre, bazen bir alışkanlık hemen bırakılabilir: “Uç noktadaki durumlarda, alışkanlık anında bırakılabilir; mesela sigara dumanını soluduğunuz zaman şiddetli bir şekilde hasta olduğunuzda veya hem yürüyüp hem de telefonda mesaj yazarken, az kalsın bir otobüs çarpacağı zaman.”
Ancak çoğu durumda alışkanlığı değiştirmek daha uzun sürecektir ve muhtemelen en az iki ay beklemelisiniz.
Bir alışkanlığı başarıyla bırakmak için, size yol boyunca itiş gücü sağlayacak olan en güçlü motivasyonunuzu düşünmeniz gerekiyor.
Alışkanlık için bir ‘yerine koyma davranışı’ düşünün fakat olumlu bir şey olsun; örneğin, sigara içmekle abur cubur atıştırmayı değiştirmek, yaygın tuzaklardan biridir.
Ayrıca sabırlı olun. Bir alışkanlığı ne kadar uzun süre barındırırsanız, kurtulmak o kadar zor olacaktır.
“Uzun vadeli alışkanlıklar, kelimenin tam anlamıyla sinirsel bir seviyede yerleşmişlerdir, bu yüzden bunlar, davranışı belirleyen güçlü etmenlerdir” diye açıklıyor Berkman.
“İyi haber şu ki insanlar, alışkanlığın farkına vardıklarında neredeyse her zaman başka bir şey yapabilirler ve değişmek için yeterli şekilde motive olabilirler.”
Bu yüzden güçlü kalın, yapabilirsiniz.
ScienceAlert
