Hayda!
Bir resim bin kelimeye eşdeğerdir derler. Maalesef, bu kelimeler bazen yalan söyler.
Neredeyse 1.000 bilimsel tez üzerinde yapılan yeni bir çözümleme, şaşırtıcı miktarda tezin uygunsuz şekilde kopyalanmış görüntüler içerdiğini ortaya çıkardı; ayrıca bunların birçoğu, dürüst şekilde yapılan hatalardan kaynaklansa da, yakayı ele veren yaklaşık on tezden biri geri çekildi.
Bu epey telaşlandırıcı bir istatistik. Fakat bulgular (henüz hakem denetiminden geçmedi) neresinden bakarsanız bakın, tezlerdeki görüntülere düzgün şekilde güvenlik araştırması yapma konusunda bilimsel yayıncılığın büyük bir kalite kontrol sorunu bulunduğunu akla getiriyor; üstelik bu durum, teksirler çok daha kötü niyetli bir şeyi temsil etmezken böyle.
Çözümlemenin yazarları şöyle yazıyor: “Tayfın bir ucunda, çizilen şekillerde meydana gelen basit hatalardan kaynaklanan uygunsuz görüntü kopyaları, verilerin hazırlanışına ve çözümlenmesine ne kadar dikkat verildiğini sorgulatıyor”
“Tayfın diğer ucunda ise, kasıtlı şekilde değiştirilen ve sahtesi yapılan görüntülerden kaynaklanan sorunlar, kötü bir davranışa işaret ediyor.”
Starting a new set of papers to scan for duplicated figures or parts of figures. We start off with paper #4. New set, same journal. pic.twitter.com/kFulJhtVSx
— Elisabeth Bik (@MicrobiomDigest) July 2, 2018
Kopyalanan şekiller veya şekil kısımlarını taramak için yeni bir tez dizisine başlıyoruz. 4 numaralı tezle başladık. Yeni dizi, aynı bülten.
Biyoteknoloji şirketi uBiome’da mikrobiyolog olan ve bilim editörlüğü yapan Elisabeth Bik’in önderlik ettiği takım, Molecular and Cellular Biology (MCB) bülteninde 2009’dan 2016 yılına kadar yayınlanan 960 tezi didik didik etti.
Yazılım kullanarak, üzerinde oynama yapılma ihtimali var gibi görünen bütün görüntüleri iki kez kontrol eden araştırmacılar, sonunda makalelerin 59 tanesinin (yüzde 6.1) uygunsuz şekilde kopyalanmış görüntüler içerdiğini keşfettiler.
Bazen bu kopyalarda, bir tezin içerisinde tamamen aynı olan panel iki defa tekrarlanmıştı veya bazen görüntünün yönü değiştirilmiş veya görüntü çevrilmişti. Diğer koşullarda, bir resim içerisinde çeşitli anormallikler olduğu fark edilebiliyordu.
Birçok bilimsel tezde yer alan görüntü ve çizelgelerin lekeli, iki anlamlı ve özel konulu olduğu göz önüne alındığında, bu şüpheli içeriklerin şimdiye kadar fark edilememiş olması şaşırtıcı değil belki de.
Nihayet takım, bültenin yazı işleri müdürüyle birlikte teksirleri işaretlediğinde, her bir tezin yazarıyla söz konusu çelişkiler konusunda iletişime geçildi; bu durum sonrasında 42 düzeltme yapıldı, 12 vakada hiçbir eyleme geçilmedi (laboratuvarların kapanması ve üzerinden geçen zaman gibi çeşitli sebepler yüzünden) ve beş tane tez de geri çekildi.
Paper #8 has this blot – left and right columns represent different cell lines, but the mTOR blots look very similar. They are cropped differently and have different grey scales, but their shape is very similar. pic.twitter.com/D7dk0uy7Op
— Elisabeth Bik (@MicrobiomDigest) July 2, 2018
8 numaralı tezde böyle bir leke var; sol ve sağ sütunlar farklı hücre soylarını temsil ediyor ancak mTOR lekeleri çok benzer görünüyor. Farklı şekilde kırpılmışlar ve farklı gri tonlarına sahipler fakat şekilleri birbirine çok benziyor.
Geri çekilen beş tez, buradaki asıl çıkmaz noktayı oluşturuyor çünkü, hepsi de bu sınırlı örnekten çıkan beş geri çekme olayından bahsediyor olsak da, ortada bilim yayınının güvenilirliğini bütünüyle tehdit eden daha büyük bir sorun olduğu aşikar.
“Bununla beraber, MCB bültenindeki uygunsuz görüntü suretlerine sahip tezlerin yaklaşık yüzde 10’u geri çekildi” diye açıklıyor yazarlar.
“Eğer bu orandan tümevarım yaparsak, o zaman bilimsel yazında, görüntü sureti sebebiyle geri çekilmeye aday 35.000 kadar fazla tez bulunuyor.”
Bu epey olağanüstü bir rakam olmanın yanısıra, daha önce Bik’in yaptığı ve sorunlu görüntülerin, biyomedikal tezlerin yaklaşık yüzde 4’üne dadandığının bulunduğu araştırmanın ne kadar ciddi olduğunu akla getiriyor.
Peki çözüm ne? Takıma göre, bu analiz bir cadı avı değil fakat bu yaygın ve görünmez dikkatsizliğe karşı bir uyarı işareti niteliği taşıyor.
“Bizimki gibi çalışmalar … editörler ve denetimciler arasındaki farkındalığı artırmayı amaçlıyor” diye konuşuyor Bik, Retraction Watch sitesine.
“Bu hataları yayınlanmadan önce yakalamak, yayınlandıktan sonra yakalamaya göre çok daha iyi bir taktik.”
From that same paper, this flow cytometry figure appears to show 2 duplicated pairs of panels. Is this a simple mistake? Maybe – but how to explain the different percentages? pic.twitter.com/684YwZycDY
— Elisabeth Bik (@MicrobiomDigest) July 2, 2018
Aynı tezdeki bu akış sitometrisi şekli, 2 eş panel çiftini gösteriyor gibi görünüyor. Bu basit bir hata mı? Belki; fakat farklı yüzdeler nasıl açıklanacak?
Takım, araştırmanın bir parçası olan MCB’deki bir pilot programda, sorunlu görüntüler yayınlandıktan sonra bülten çalışanlarının bu görüntüleri ele almasının altı saat sürdüğünü, fakat yayından önce bu sürenin sadece 30 dakika sürdüğünü buldu.
Diğer bir deyişle bu durum, hem tezler yayınlanmadan önce bu sorunu ele alma yönünden bilimin itibarını kurtarıyor, hem de editörsel kaynakların daha verimli kullanılmasını sağlıyor.
Resim suretlerinin nasıl saptanacağı bakımından bülten çalışanlarına eğitim vermek büyük fayda sağlayabilir. Ayrıca araştırmacıların, hataları azaltmak amacıyla tezlerdeki görüntüleri incelemek ve hazırlamak için diğer meslektaşlarından destek almasını istemek de yararlı olur.
Bu yöntemler, sorunu hafifletmeye yardımcı olacaktır ve olmalıdır da; çünkü araştırmacılar, görüntü sahtekârlığının teknolojik bakımdan kapsamlı olduğunu ve yerinde saymayacağını söylüyorlar.
“Bu sorunları daha yeni yeni saptıyoruz” diyor Bik.
“Ayrıca maalesef, ciddi olarak bilimsel yönden kötü davranış sergilemek isteyen insanların, görüntüler ile bilgisayarda daha iyi oynayacaklarını ve insan gözüyle sahte olduğu anlaşılmayan görüntüler oluşturacaklarını düşünüyorum.”
Baskı öncesi bulgular, bioRxiv sitesinde sunuldu.
ScienceAlert
