Dünya atmosferinin içeriği zamanla değiştikçe, hayvanların evriminin seyri de değişebilir.
Uluslararası bir araştırma takımı; gezegenimizin faunasında meydana gelen patlama ve çöküşü, bir şekilde değişen oksijen seviyelerinin organize ettiğini düşünüyor; tıpkı canlı bir senfoni orkestrasının şefi gibi.
Yapılan araştırmada, Kambriyen patlaması esnasında hayvan çeşitliliğinde meydana gelen hızlı artış, atmosferdeki oksijen seviyelerinde görülen yükselişle ilk defa ilişkilendirildi. Buna ilaveten; kitlesel yok oluş olaylarının da, oksijen seviyelerinde görülen ani bir düşüşe karşılık geldiği gösterildi.
Leeds Üniversitesi’nde jeokimyacı olan Tiançen He, şöyle açıklıyor: “Kambriyen patlaması süresince ortaya çıkan karmaşık canlılar, bugün gördüğümüz pek çok çağdaş hayvanın öncüleriydi”
“Ancak bu zaman dönemi sırasında, atmosferdeki oksijenin doğrudan bir kaydı bulunmadığından; evrimdeki bu çok önemli noktayı, hangi etmenlerin başlatmış olabildiğini belirlemek zor oldu.”
Söz konusu cevabın ise Sibirya’da gizlendiği ortaya çıktı: Sibirya Platformu şeklinde adlandırılan ve bir zamanlar sığ bir deniz olan bu bölge, Kambriyan çağı sırasında yaşadığı bilinen bütün fosilleşmiş türlerin yarısına ev sahipliği yapıyormuş.
Bu bölgede yer alan iki nehirdeki antik kalker örneklerini çözümleyen araştırmacılar; yarım milyar yıldan daha önceki karbon ve sülfür döngülerini, tahminî oksijen seviyelerini ve hayvan çeşitliliğini karşılaştıran bir model oluşturmayı başarmışlar.
Elde edilen bulgular; oksijenin yüksek olduğu zamanlarda, bu sığ okyanusta pek çok hayvan çeşitliliği yaşandığını ortaya çıkarmış ve Kambriyen patlamasının “kademeli tabiatına” muhtemel bir açıklama sunmuş.
“Çağdaş ve antik okyanuslarda, oldukça oksijenli olan sular; genelde vücut boyutlarının daha büyük olmasıyla, daha yüksek çeşitlilikle, iskelet biyomineralizasyonun gelişmesiyle ve kendiliğinden hareket edebilme becerisi ile etçilliğin artışıyla ilişkilendirilmiştir” diye yazan araştırmacılar, ilerleyen bölümlerde bu durumun çok sayıdaki doğal yaşam alanını nasıl artırıp, hayvanların genişlemesi ve ortaya çıkması için yeni fırsatlar sunduğunu açıklıyorlar.
Araştırmacılar, madalyonun diğer yüzünde; oksijen seviyesinin düşük olduğu zamanlarda (örneğin, Kambriyen’in ilk zamanlarında), çeşitlilik bakımından “uzun bir duraksama” olduğunu ve bunun 20 milyon yıldan uzun sürüp, bir takım yok oluş dalgalarına yol açtığını belirtiyorlar.
Kambriyen patlamasının kökenleri, bilim insanları için yıllardır bir bilmece olmuş ve oksijenin rolü de hararetli bir şekilde tartışılmış. Bu yeni bulgular ise; yeni hayvan vücut yapılarının ve yaşam şekillerinin, çok daha yüksek oksijen ihtiyaçlarıyla ilişkili olduğunu öne süren ve bu durumun, bugün gördüğümüz yaşam kalıbını düzenlemede önemli bir pay sahibi olabileceğini iddia eden en meşhur bilimsel hikayeye güçlü bir destek sağlıyor.
College London Üniversitesi’nde çalışan eş yazar Graham Shields şöyle aktarıyor: “Bu çalışma, en eski hayvan atalarımızın, atmosferdeki oksijen seviyelerinde meydana gelen olağanüstü değişimlerin sebep olduğu bir dizi evrimsel ışınım ve darboğaz yaşadığını açık bir şekilde gösteren ilk araştırma”
“O zamanlar Dünya; basit, tek hücreli ve hareketsiz canlılardan, bugün gördüğümüz karmakarışık, enerjik yaşam şekillerinin oluşturduğu harika çeşitliliği barındırmaya geçiş yapmış.”
Çalışma, Nature Geoscience bülteninde yayınlandı.
ScienceAlert
