ARIA BENDIX
6.7’lik veya daha büyük bir deprem, Kaliforniya’da hemen yayılabilir ve altyapı tesislerinin çökmesine, elektriğin kesilmesine ve binaların yıkılmasına yol açabilir. Bilim insanları, bu Büyük Deprem’i ölmeden önce görmeyi bekliyor; fakat nerede ve ne zaman olacağını bilmiyorlar.
Bu yüzden araştırmacılar bu hafta, Kaliforniya’da bulunan önemli bir fay hattı boyunca tuhaf sismik faaliyetlerin gerçekleştiğini tespit ettiklerinde, bilinen bir soru akla gelmiş: “Büyük Deprem geliyor mu?” sorusu…
Bilim insanları Perşembe günü, güney Kaliforniya’daki Mojave Çölü boyunca uzanan Garlock fay hattının, kayıtlarda ilk kez hareket ettiğini söyleyen ve uyarıda bulunan bir çalışma yayınladılar.
Bu fay hattı, 8 büyüklüğünde bir deprem üretme kapasitesine sahip fakat şimdilik yavaş ve sürekli bir hızda ilerliyor; bu süreç ise “sürünme” olarak biliniyor.
Çalışmaya göre bu anî değişimin sebebi, Temmuz ayında gerçekleşen Ridgecrest depremlerinin sebep olduğu dengesizlik. Bu depremler (4 Temmuz’da meydana gelen 6.4 büyüklüğünde bir deprem ve sonraki gün gerçekleşen 7.1’lik bir deprem), yakındaki diğer iki fay hattı boyunca meydana gelmiş.
Berkeley’daki California Üniversitesi’nde Sismolojik Laboratuvar müdürü olan Richard Allen, “Bu çatlak hatlarının birbirleriyle konuştuğunu biliyoruz” diyor.
“Bu iki Ridgecrest depremi, epey büyük ölçekli depremlerdi ve Garlock fayına epey yakın durumdalar. Bu yüzden, gerginlik alanlarında meydana getirdikleri bu değişimin mutlaka bir etkisi olacaktır.”
‘Yakın bölgede bir deprem tetikleyebilir’
Araştırmacılar, Dünya’daki hareketlerin uzaydan tespit edilebildiği uydu radar görüntülerini kullanarak, Garlock fayı boyunca gerçekleşen bu sürünmeyi saptamışlar.
Son çalışmanın baş yazarı Zachary Ross, “Uydular, zemindeki en ufak bozulma miktarlarını ölçebilecek kadar hassas” diyor.
“Eğer radarın aldığı güzergâhta çok hafif bir fark bile olsa, bunu söyleyebiliyoruz.”
Yine de Ross, takımının bu sonuçlar karşısında şaşırdığını söylüyor.
“Bunun ne anlama gelebileceği cidden belli değil” diyor. “Bu olayı ilk defa görüyoruz.”
Hem depremler hem de sürünmeler, teknotik plakaların bir fay boyunca birbirinin yanından kaymasıyla gerçekleşiyor. Aradaki fark, sürünmenin sallantı oluşturmayacak kadar yavaş olması. Bazı durumlarda, zeminin şişmesine sebep olabiliyor ve bu durum, binalara ve altyapılara zarar verebiliyor; fakat Allen bunun, yine de bir depreme tercih edilebilir olduğunu söylüyor.
“Sürünme bizim dostumuzdur” diyor. “Eğer bir çatlak sürünüyorsa, bir depremde barınacak hareket miktarı daha düşük olacak demektir.”
Sürünme, Kaliforniya’daki faylarda nispeten yaygın. Bunların arasında San Andreas fayı da var ve bilim insanları, Büyük Deprem’in muhtemel kaynağının bu olacağını düşünüyor.
Allen, sürünmenin pek çok durumda fay hatlarındaki zorlanmayı azalttığını söylüyor. Fakat tekrar, “yakınlardaki bir depremi tetiklemesi kesinlikle muhtemel” diyor. “Bu sürecin fiziğini anlamıyoruz.”
Sürünme, Kaliforniya’daki faylarda nispeten yaygın
Kaliforniya, son haftalarda ufak bir sismik faaliyet akınına uğradı ve bunlar, 1989 yılında Körfez Köprüsü’ne hasar veren 6.9 büyüklüğündeki Loma Prieta depreminin 30’ncu yıldönümüne denk geldi.
San Francisco Körfez Bölgesi’ndeki Pleasant Hill kasabası, Pazartesi günü 4.5 ölçekli bir depreme şahit oldu ve deprem, dükkan raflarındaki şişeleri düşürecek kadar kuvvetliydi. Sonraki gün Hollister kasabası, 4.7 büyüklüğünde bir deprem yaşadı.
Birleşik Sismoloji Araştırma Enstitüleri’nde jeolog olan Wendy Bohon, bu son depremler hakkında “çok endişe etmeye gerek olmadığını” söylüyor. Aslında Hollister depreminin, San Andreas Fayı’nın “sürünme kısmının” yakınında gerçekleştiğini ekliyor.
“Kaliforniya’da bir haftada 4.5 ölçeğinde iki deprem olması, her zaman olağandışıdır” diyor Allen.
“Fakat bu iki depremin sebep olduğu gerginlik değişiminin etkisi epey ufak.”
Depremler daha fazla sürünmeyi tetikleseydi bile, bu durum mutlaka felaket olacağı anlamına gelmezdi.
“San Andreas’ın güney ucu, sıklıkla diğer depremlere tepki olarak sürünmeye başladı” diyor Ross. Bunun ise, “son on yılda birkaç defa” gerçekleştiğini ekliyor. “Ardından, bir noktada sürünmeyi bıraktı.”
Çoğu bilim insanı, soyutlanmış depremlere veya ufak sismik faaliyet atımlarına odaklanmak yerine; Büyük Deprem’in herhangi bir anda gerçekleşeceğini varsaymanın en iyisi olduğu konusunda hemfikir.
“Hem büyük hem de küçük depremler, Kaliforniya’da hayatın bir parçası” diyor Bohon. “Hazır olmak bize kalmış.”
Business Insider
