COVID-19 gibi hastalıklardan kaçınmanın en iyi yolu el yıkamak.
PopSci’nin COVID-19 dosyasının tamamını buradan takip edin.
İster yeni koronavirüs COVID-19’un ortaya çıkışından kaygı duyun, ister mevsimsel gribin olağan yayılışından endişe duyun; bulaşıcı hastalıklara yakalanma tehlikesini azalatacak basit ve kolay bir yöntem bulunuyor: Bu yöntem ise, ellerinizi yıkamak. ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC), el yıkamanın; “hasta olmaktan ve mikropları yaymaktan kaçınmak için atabileceğimiz en önemli adımlardan birisi” olduğunu söylüyor. Ayrıca temel temizliğin; hem nezle veya grip gibi üst solunum yolu enfeksiyonlarının, hem de norovirüs gibi ishalle ilgili hastalıkların bulaşmasını azaltabileceğini belirtiyor.
Ellerinizi yıkamak, hastalıkları önleme bakımından tam olarak ne kadar etkili?
Dünya Sağlık Örgütü’nün, el yıkamaya büyük önem vermesinin bir sebebi var: Çünkü işe yarıyor. Pek çok insan, kendini COVID-19 korumak için yüz maskesi satın alıp biriktirirken; DSÖ ve diğer sağlık kuruluşları aslında bunların sağlıklı insanlar tarafından kullanılmasına karşı çıkıyor. Eğer halihazırda hasta iseniz, maske sayesinde açık havaya hapşırmanın önüne geçebilir ve bu sayede etrafınızdakileri, virüs dolu su damlacıklarından koruyabilirsiniz; aksi halde bunları fışkırtıyor olurdunuz. Fakat havadan gelen mukus doğrudan sağlıklı bireylerin açık duran ağızlarına giderse, bu kişilerin hasta olması pek olası değil. Üzerinde bulaşıcı etmenlerin yer aldığı bir yüzeye dokunup, daha sonra yüzünüze dokunarak enfeksiyon kapmanız çok daha muhtemel. Bu hareketi bir günde yaklaşık 52 defa yapıyorsunuz.
O halde en iyi savunma hattı, ellerinizi sık sık yıkamak ve patojenik kaçak yolculardan kurtulmak. CDC’ye göre, doğru el yıkama uygulamasının farkında olmak, bir insan topluluğundaki solunum hastalığı oranını yüzde 16 ila 21’e kadar düşürebilir ve ishal olan kişi sayısını yüzde 40’a kadar azaltabilir.
Ellerinizi ne zaman ve ne sıklıkta yıkamalısınız?
Yemek hazırlamadan önce ve hazırladıktan sonra; yemek yemeden önce; hasta bir insana bakmadan önce ve baktıktan sonra; bir yaraya dokunmadan önce ve dokunduktan sonra; tuvaleti kullandıktan sonra; bez değiştirdikten sonra; bir hayvana, hayvan yiyeceğine veya hayvan atığına dokunduktan sonra; sümkürdükten, öksürdükten veya hapşırdıktan sonra; çöpe dokunduktan sonra ve kontakt lensleri takmadan önce veya çıkardıktan sonra ellerinizi yıkamalısınız.
Ellerinizi doğru şekilde nasıl yıkarsınız?
Geçtiğimiz yıllarda; çoğu insanın elini, gerçekte mikropları öldürmeyecek kadar kısa şekilde yıkadığını öne süren birkaç çalışma yapılmıştı. Elini doğru şekilde yıkayanların oranı %5 çıkmış. Bu yüzden, eğer hasta olmaktan ve hastalığı yaymaktan kaçınmak istiyorsanız; arkanıza yaslanın, gururunuzu bir kenara bırakın ve bildiğinizi sandığınız her şeyi unutup, uygun temizlik için bu talimatları izleyin:
- Rahat bir su sıcaklığıyla birlikte ellerinizi ıslatın. Mikropları öldürecek kadar sıcak olan su, cildinizi yakacaktır; bu yüzden yalnızca iyi hissettiren bir sıcaklık seçin. CDC aslında su tasarrufu yapmak için, sabunu köpürtürken musluğu kapatmanızı öneriyor.
- Elinizdeki sabunu köpürtün. Antimikrop içeren bir şey satın almanıza gerek yok; yapılan araştırmalar, hastane ortamı dışında bu katkı maddelerinin belirgin bir fayda sunmadığını ve bunları kullanmanın, antibiyotik direncinin artmasına katkıda bulunduğunu gösteriyor.
- Ellerinizin üstünü, parmaklarınızın arasını ve tırnaklarınızın altını köpürttüğünüzden emin olun; çünkü tehlikeli mikroplar, cildinizin herhangi bir kısmında gizleniyor olabilir.
- Durulamaya başlamadan önce 20-30 saniye boyunca ovuşturmaya devam edin. Bu süre, zannettiğinizden daha uzun. Yapılan bir çalışma, çoğu yetişkinin sabunu sadece altı saniye köpürttüğü göstermiş. Süre tutmanıza yardımcı olması için, içinizden iki defa “Mutlu Yıllar” şarkısını söylemeyi deneyin (ya da kendinizi neşeli hissediyorsanız, dışınızdan söyleyin).
- Musluğu yeniden açın ve ellerinizi durulayın. CDC’nin belirttiğine göre; elinizi yıkadıktan sonra musluğu açıp kapatmak için peçete kullanmanın, sağlık açısından faydalı olduğuna yönelik çok az bulgu var.
- Mümkünse ellerinizi temiz bir havluyla veya bir hava üfleyiciyle kurutun. CDC, ıslak ellerde mikropların daha kolay aktarıldığını söylüyor; bu yüzden, ıslak ellerle etrafta gezmek istemezsiniz.
El dezenfektanı kullanmak, el yıkamak kadar işe yarıyor mu?
Mikropları arındırmanın en etkili yolu, elleri sabunla yıkamaktır; fakat en az yüzde 60 alkol içeren bir el dezenfektanı kullanmak, sabunun olmadığı durumlarda iyi bir alternatiftir. Kullandığınız ürünün etiketini kontrol ederek, ne kadar kullanmanız gerektiğini görün ve sonra bu miktarı, bir avcunuzun içine sıkarak ellerinizi ovalayın. Dezenfektanı el ve parmaklarınızın tamamına sürmek ve elleriniz kuruyana kadar bunu yapmaya devam etmek önem taşıyor; dezenfektanı havluyla veya kıyafetlerinizle temizlemeyin.
Yazar: Rachel Feltman/Çeviri: Ozan Zaloğlu
