Dünya, belki de evrendeki en iyi gezegen olmayabilir. Araştırmacılar güneş sistemimizin dışında, yaşam için daha iyi koşullar barındırabilecek iki düzine gezegen belirlemişler. Bu gezegenlerden bazıları, kendi güneşimizden bile daha iyi olabilecek yıldızların etrafında dönüyor.
Washington State Üniversitesi’nde çalışan bilim insanı Dirk Schulze-Makuch önderliğinde yürütülen ve geçenlerde Astrobiology bülteninde yayımlanan bir çalışmada, muhtemel “süper yaşanabilir” gezegenlerin özellikleri açıklanıyor. Bu gezegenler arasında Dünya’dan daha eski, biraz daha büyük, biraz daha sıcak ve muhtemelen daha fazla su barındıran gezegenler de var. Yaşam, güneşimize göre daha yavaş değişen ve daha uzun ömürleri olan yıldızların etrafında dönen gezegenler üzerinde de daha kolay gelişebilir.
Süper yaşanabilir gezegenlerde en iyi 24 adayın tümü de 100 ışık yılından daha uzakta yer alıyor. Fakat Schulze-Makuch bu çalışmanın; gelecekte NASA’nın James Web Uzay Teleskobu, LUVIOR uzay gözlemevi ve Avrupa Uzay Ajansı’nın PLATO uzay teleskobundan yapılacak olanlar gibi gözlemlerin buraya odaklanmasına yardımcı olabileceğini söylüyor.
WSÜ ve Berlin Teknik Üniversitesi’nde çalışan Profesör Schulze-Makuch, “Yeni uzay teleskoplarının gelmesiyle beraber, daha fazla bilgi elde edeceğiz. Bu yüzden, bazı hedeflerin belirlenmesi önem taşıyor” diyor. “Karmaşık yaşam için en umut vadeden belirli gezegenlere odaklanmamız gerekiyor. Fakat ikinci bir Dünya aramaya fazla takılmamalıyız çünkü yaşam için bizimkinden daha uygun şartlar taşıyan gezegenler olabilir.”
Gezegen yaşanabilirliği konusunda uzmanlığı olan yerbilimci Schulze-Makuch, yeni çalışmada Max Planck Enstitüsü Güneş Sistemi Araştırmaları Bölümü’nde çalışan gökbilimci Rene Heller ve Villanova Üniversitesi’nde çalışan gökbilimci Edward Guinan ile birlikte çalışarak, yaşanabilirlik ölçütlerini belirlemeye ve güneş sistemimizin ötesinde var olduğu bilinen 4.500 ötegezegende en iyi adayları aramaya başlamış.
Yıldızların önünden geçen ötegezegenlerin yer aldığı Kepler Ötegezegen Arşivi’ni inceleyen araştırmacılar, ana yıldızın sıvı su içeren yaşanabilir bölgesinde dönen ve muhtemelen karasal olan gezegenlere sahip gezegen-yıldız sistemlerini seçmişler.
Güneş, bizim güneş sistemimizin merkezi olsa da; 10 milyar yıldan kısa bir ömre sahip. Dünya üzerindeki herhangi bir karmaşık yaşam biçiminin ortaya çıkması yaklaşık 4 milyar yıl sürdüğünden; güneşimize benzeyen ve G yıldızları adı verilen pek çok yıldız, karmaşık yaşam gelişemeden tükenebilir.
Araştırmacılar sıcaklığı daha düşük G yıldızlarının bulunduğu sistemleri incelemeye ek olarak; güneşimizden bir parça daha soğuk, daha ufak ve daha sönük olan K cüce yıldızlarının bulunduğu sistemleri de incelemişler. K yıldızları, 20 milyardan 70 milyar yıla uzanan uzun ömür avantajına sahip. Bu sayede, yıldızların yörüngesinde dolaşan gezegenler daha yaşlı olabilir ve yaşam, şu an Dünya üzerinde bulunan karmaşıklığa gelmek için daha fazla zaman kazanabilir. Fakat gezegenlerin yaşanabilir olması için çok yaşlı olmaması gerekiyor. Çünkü jeotermal sıcaklıklarının ve koruyucu jeomanyetik alanlarının tükenmemesi gerekiyor. Dünya yaklaşık 4.5 milyar yıl yaşında fakat araştırmacılar, yaşam için en uygun noktanın 5 ila 8 milyar yaşındaki bir gezegen olduğunu öne sürüyorlar.
Gezegenin boyutu ve kütlesi de önem taşıyor. Dünya’dan %10 daha büyük olan bir gezegende, daha yaşanabilir karasal alanlar olmalı. Dünya’nın yaklaşık 1.5 katı kütleye sahip bir gezegenin, radyoaktif bozunma yoluyla iç kısmındaki ısınmayı daha uzun süre tutması ve daha güçlü bir yerçekimiyle birlikte atmosferini daha uzun süre koruması bekleniyor.
Su, hayat için anahtar bir öneme sahip. Çalışmanın yazarları, suyun biraz daha fazla olmasının daha iyi olacağını iddia ediyor; özellikle nem, bulut ve rutubet şeklinde… Genel sıcaklığın biraz daha yüksek olması ve ortalama yüzey sıcaklığının Dünya’dan yaklaşık 5 derece Celsius daha fazla olması da ilave nemle beraber yaşam için daha iyi olur. Bu sıcaklık ve nem tercihi, Dünya’daki tropik yağmur ormanlarında daha soğuk ve daha kurak bölgelere kıyasla daha yüksek biyolojik çeşitlilik bulunmasıyla kendini gösteriyor.
En iyi 24 gezegen adayı arasında hiçbiri, süper yaşanabilir gezegenlerin tüm ölçütlerini karşılamıyor fakat bir tanesinde, çok önemli niteliklerden dördü bulunuyor. Bu gezegen, muhtemelen bizim gezegenimizden çok daha rahat bir yaşam sunuyor.
“Bu süper yaşanabilir gezegenler ilkesini aktarmak bazen zor oluyor çünkü en iyi gezegenin bizimki olduğunu düşünüyoruz” diyor Schulze-Makuch. “Çok büyük miktarlarda karmaşık ve çeşitli yaşam biçimlerimiz var ve birçoğu olağandışı ortamlarda hayatta kalabiliyor. Uyum sağlayabilen yaşamın olması iyi fakat bu durum, her şeyin en iyisinin bizde olduğu anlamına gelmez.”
Yazar: Sara Zaske/Washington State Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
