İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, 2020 Nobel Kimya Ödülü’nün “genom düzenleme yöntemi geliştirdikleri için” Almanya’daki Max Planck Patojen Bilimleri Bölümü’nde çalışan Emmanuelle Charpentier ile ABD’daki California Üniversitesi’nde çalışan Jennifer A. Doudna’ya verilmesini kararlaştırdı.
Emmanuelle Charpentier ve Jennifer A. Doudna, gen teknolojisinin en keskin araçlarından birini keşfetmişti: CRISPR/Cas9 genetik makasları. Araştırmacılar bunları kullanarak; hayvanların, bitkilerin ve mikroorganizmaların DNA’sını son derece yüksek bir hassasiyetle değiştirebiliyor. Yaşam bilimleri üzerinde devrimsel bir etki meydana getiren bu teknoloji, yeni kanser terapilerine katkıda bulunuyor ve ayrıca kalıtımsal hastalıkların tedavi edilmesi rüyasını da gerçeğe dönüştürebilir.
Araştırmacılar yaşamın iç işleyişlerini öğrenmek istiyorlarsa, hücrelerdeki genleri düzenlemeleri gerekiyor. Eskiden bunu yapmak zaman alan, zor ve bazen de imkansız bir işti. CRISPR/Cas9 genetik makasların kullanılmasıyla, yaşamın kodunu birkaç haftada değiştirmek artık mümkün.
Nobel Kimya Kurulu başkanı Claes Gustafsson, “Bu genetik araç, hepimizi etkileyen kocaman bir güç barındırıyor. Temel bilimlerde devrim meydana getirmekle kalmadı, yenilikçi ürünler de ortaya çıkardı ve çığır açan yeni tıbbi tedavilere yol açacak.”
Bilimde sık sık olduğu gibi, bu genetik makasların keşfi de beklenmedik şekilde gerçekleşmiş. Emmanuelle Charpentier, insanlığa en çok zarar veren bakterilerden biri olan A grubu streptokoklar (Streptococcus pyogenes) üzerinde çalışırken daha önce bilinmeyen bir molekül olan tracrRNA’yı keşfetmiş. Yaptığı çalışmada tracrRNA’nın, bakterinin antik bağışıklık sistemi olan ve virüsleri DNA’larını bölmek suretiyle etkisiz hale getiren CRISPR/Cas’ın bir parçası olduğunu göstermiş. Daha sonra biyolog Jennifer A. Doudna ile beraber çalışan Charpentier, gen düzenleme yöntemini 2012’de keşfetmiş.
Nobel Vakfı. Ç: O.
