Bütün arkadaşlıklar aynı değil. Bazı arkadaşlarla iyi geçinirken, diğerleriyle çatışmadan kaçınma mücadelesi veriyoruz. Yaygın kanı, efendi biriyle yapılan arkadaşlığın, fena biriyle yapılan arkadaşlıktan farklı olduğu yönünde. İlk arkadaşlık tipi olumsuz etkileşimlerden vazgeçirirken, diğer arkadaşlık tipi bunları körüklüyor. Fena çocukların büyüyen ihtilafla tanımlanan arkadaşlıkları olduğunu varsaymak mantıklı görünse de, aynısı efendi çocuklarda da biraz görülüyor. Söz konusu varsayımlar, çocukların gerçek dünyadaki arkadaşlıklarında henüz test edilmiş değil.
Florida Atlantik Üniversitesi’nin Charles E. Schmidt Fen Bilimleri Fakültesi’nde çalışan araştırmacılar, “efendi” olmak (toplum yanlısı davranış) ile “fena” olmanın (bununla ilişkili saldırgan davranış), arkadaşların ilişkilerine yönelik algılarındaki değişimleri şekillendirmesini inceleyen ilk boylamsal çalışma özelliğini taşıyor. Boylamsal bir çerçeve kullanan araştırmacılar, bireysel tutumlar ile ilişki kalitesine yönelik algı arasında zamanla meydana gelen bağlantıları dördüncü, beşinci ve altıncı sınıflardaki aynı cinsiyetli 120 arkadaşlıkta incelemiş.
Araştırmacılar bir arkadaşın iyi ve kötü davranışlarının, diğer arkadaşın ilişkideki olumsuzluğa yönelik algılarında meydana gelen değişimleri (öfke, çatışma ve rahatsızlık ifadeleri) haber verip vermediğini bir ila üç aylık zaman dilimlerinde incelemişler. Fena biri olmak, sınıf arkadaşlarının aktardığına göre ilişkide saldırganlık şeklinde tanımlanmış. Bunun içerisinde, başkalarına zarar vermek için onları kasıtlı şekilde dışlamak ve dedikodu yapmak da yer alıyor. Efendi olmak ise sınıf arkadaşlarının aktardığına göre toplum yanlısı davranış şeklinde belirleniyor. Bunun içerisinde ise yardımcı olmak ve diğerlerine adil davranmak bulunuyor. Çalışmanın bulguları, Journal of Research on Adolescence bülteninde yayımlandı.
Sonuçlar, bir çocuğun davranış özelliklerinin, diğer çocuğun arkadaşlık deneyimlerine yön verdiğine yönelik yaygın kanıyı doğruluyor. Fena arkadaşları olan çocuklar, ilişkilerindeki olumsuzlukların zamanla arttığını ifade ederken; efendi arkadaşları bulunan çocuklar ise ilişkideki olumsuzluğun azaldığını belirtmiş. İlişkideki saldırganlığın, olumsuzlukların artmasını haber vermesi belki de şaşırtıcı değil. Fena biri olmak, arkadaşların nasıl davranması gerektiğine yönelik beklentilere aykırı bir durum. Ayrıca muhtemelen, bir güven ihlali biçiminde görülüyor. Kimse arkadaşının kendisine kötü davranmasını istemez. Bu kadar aşikar olmayan diğer bulgu ise, bir arkadaşın iyi davranışının, diğer arkadaşın ilişkideki olumsuzluk algısında meydana gelen azalmayı haber vermesi. Toplum yanlısı davranışlar incinen duyguları yatıştırıyor, destek ihtiyacını karşılıyor ve arkadaşlığın sunduğu mükafatları artırıyor. Tüm bunların, olumsuzluk ifadelerini kısıtlaması gerekiyor. Toplum yanlısı çocuklar ayrıca, çatışmaların çözüme kavuşturulmasında da becerikli olabilir ve bu durum, sorunları çatışmaya dönüşmeden önce çözmelerine yardımcı olabilir.
Gisele Galoustian/Florida Atlantik Üniversitesi. Ç: O.
