Körfez Akıntısı Sistemi olarak da bilinen Atlantik Meridyonel Alabora Sirkülasyonu (AMOC), geçtiğimiz onlarca yılda bin yıldır olmadığı kadar zayıfladı. Bu bilgi İrlanda, İngiltere ve Almanya’da çalışan bilim insanlarının yürüttüğü yeni bir araştırmanın sonucu. Araştırmacılar, çoğunlukla okyanus çökeltileri veya buz çekirdekleri gibi doğal arşivlerden alınan ve vekalet verisi adını taşıyan verileri derleyerek binlerce yıl geriye gidip AMOC’un akış tarihini yeniden oluşturmuş. Bunun sonucunda 20’nci yüzyılda yaşanan yavaşlamanın, geçmiş binyılda eşi görülmemiş türden olduğunu ve bunun da büyük ihtimalle insan kaynaklı iklim değişimiyle bağlantılı olduğunu keşfetmişler. Bu dev okyanus sirkülasyonu, Avrupa’daki hava durumu kalıpları ve ABD’deki bölgesel deniz seviyeleriyle ilgili. Sirkülasyonun yavaşlaması, kuzey Atlantik’te gözlenen soğuk bir bölgeyle de ilişkilendirilmiş.
Nature Geoscience bülteninde yayımlanacak olan çalışmanın başlamasını sağlayan ve Potsdam İklim Etkileri Araştırma Enstitüsü’nde çalışan Stefan Rahmstorf şöyle açıklıyor: “Körfez Akıntısı Sistemi, dev bir taşıma kemeri biçiminde çalışıyor. Ekvatordaki sıcak yüzey sularını kuzeye taşıyor ve soğuk, düşük tuzlu derin suları ise güneye gönderiyor. Saniyede yaklaşık 20 milyon metreküp su taşıyor; Amazon nehrinin neredeyse bin katı kadar.” Rahmstorf ile meslektaşlarının yaptığı önceki çalışmalar, okyanus akımında 20’nci yüzyılın ortasından beri yaklaşık yüzde 15’lik bir yavaşlama olduğunu göstermiş ve bunu da insan kaynaklı küresel ısınmaya bağlamış. Fakat durumun uzun vadeli gelişimine dair güçlü bir tablo çizilememiş: Araştırmacılar, vekalet verisi çalışmalarının sonuçlarını inceleyerek bunu sağlamaya çalışıyor.
“İlk defa, daha önce yapılan bir dizi çalışmayı bir araya getirdik ve bunların, AMOC’un son 1600 yıldaki evrimine yönelik istikrarlı bir tablo sunduğunu bulduk” diyor Rahmstorf. “Çalışma sonuçları, sirkülasyonun 19’ncu yüzyıl sonlarına kadar nispeten istikrarlı olduğunu öne sürüyor. 1850 civarında meydana gelen küçük buzul çağının bitişiyle beraber okyanus akıntıları azalmaya başlamış ve 20’nci yüzyılın ortalarından bu yana ise daha büyük, ikinci bir gerileme yaşanmış.” Hükümetlerarası İklim Değişimi Paneli’nin (IPCC) okyanuslar üzerine yayımladığı 2019 tarihli özel raporda da “Atlantik Meridyonel Alabora Sirkülasyonu’nun 1850-1900 dönemine kıyasla zayıfladığına” karar veriliyor. “Bu yeni çalışma, söz konusu karara yönelik ilave bağımsız kanıtlar sağlıyor ve bunu, daha uzun vadeli paleoiklimsel bir bağlama yerleştiriyor” diye ekliyor Rahmstorf.
Potsdam İklim Etkileri Araştırma Enstitüsü. Ç: O.
