Dün eLife bülteninde yayımlanan bir ön çalışmada ileri sürülenlere göre bir sivrisineğin bağırsak genlerini değiştirerek türün yeni nesline sıtma karşıtı genler yaymasını sağlamak, sıtmayı dizginlemek bakımından umut vadeden bir yaklaşım.
Yeni çalışma, CRISPR-Cas9 gen düzenleme teknolojisinin kullanılmasıyla sivrisinek genlerinde değişimler gerçekleştirip, sineklerin sıtma yayma kabiliyetini azaltmaya yönelik atılan atımların sonuncusu niteliğinde. Yapılacak sonraki çalışmalar da bu yaklaşımı desteklerse, sıtmanın sebep olduğu hastalık ve ölümleri azaltmanın yeni bir yolu ortaya çıkabilir.
Sivrisineklerin böcek ilaçlarına karşı giderek daha fazla direnç göstermesi ve sıtma parazitinin sıtma karşıtı ilaçlara direnç sergilemesi, hastalıkla mücadelede yeni yolların bulunmasına yönelik acil bir ihtiyaç doğurdu. Gen sürücüleri ise bu konuda yeni bir yaklaşım olarak test ediliyor. Bu gen sürücüleri, çevreye salındığı zaman ya sivrisinek popülasyonları azaltacak, ya da böceklerin sıtma paraziti yayma ihtimalini düşürecek genetiği değiştirilmiş sivrisinekler meydana getiriyor. Fakat bilim insanlarının genetiği değiştirilmiş sivrisinekleri doğaya salmadan önce bu yaklaşımın güvenli ve etkili olduğunu kanıtlaması gerekiyor.
İngiltere’deki Imperial College London Üniversitesi’nde araştırma görevlisi olan birinci yazar Astrid Hoermann, “Gen sürücüleri, sıtma kontrolünde umut vadeden araçlar” diyor. “Fakat biz, hastalığın en yaygın görüldüğü ülkelerde bu gibi araçları güvenli şekilde test etmek için net bir yol istedik.”
Çalışmada Hoermann ve meslektaşları, sıtma yayan Anopheles gambiae sivrisineğinin genetiğini değiştirmişler. CRISPR-Cas9 teknolojisini kullanarak, sivrisinek kan emdikten sonra açılan genlerin arasına sıtma karşıtı protein kodlayan bir gen ilave etmişler. Araştırma takımı bu işlemi, DNA’nın bütün bir bölümünün gen sürücüsü şeklinde çalışıp sivrisineğin soyunun büyük bir kısmına aktarılmasını sağlayacak şekilde yapmış. Başlangıçta bu geni ışınır bir işaretçiyle beraber ekleyerek, geni DNA’nın üç farklı noktasında takip etmiş ve sonrasında işaretçiyi çıkarıp, geride yalnızca ufak bir genetik düzenleme bırakmışlar.
Takım daha sonra sivrisinekleri çoğaltıp, başarılı şekilde üreyerek sağlıklı kalıp kalmadıklarına bakmış. Sıtma parazitinin sivrisineklerin bağırsaklarında ne kadar iyi geliştiğini de test etmişler. Araştırmacıların yürüttüğü deneyler, genetik düzenlemelere yönelik bu yeni yaklaşımın başarılı gen sürücüleri oluşturabileceğini gösteren ön bulgular sağlıyor.
eLife. Ç: O.
