Okyanus akıntıları ve hava olayları gibi çok büyük sistemler, çok büyük ölçeklerde işliyor. Utah Eyalet Üniversitesi Doğal Kaynaklar Fakültesi Su Havzası Bilimleri Bölümü’nde çalışan Janice Brahney’in yeni araştırmasına göre, plastik atıklarınız da öyle… 1980’de attığınız plastik çöpler yok olmadı; görülmeyecek kadar küçük parçalara ayrıldı ve atmosferde döngüye girip toprağa, okyanus sularına ve havaya sızıyor. Mikroplastikler o kadar yayıldı ki, artık bitkilerin büyüme şeklini etkiliyor, soluduğumuz havada sürükleniyor ve uzak ekosistemlere yayılıyorlar. İnsanların kan dolaşımı ve Antarktika’daki böceklerin bağırsakları gibi çeşitli yerlerde bulunabiliyorlar.
Brahney’e göre sorunu çözmek için, mikroplastiklerin küresel sistemler boyunca nasıl hareket ettiğinin anlaşılması gerekiyor. Kendisinin yeni araştırması, bu görünmez plastik parçacıklarının atmosfere nasıl girdiğine, havada ne kadar uzun kaldığına ve küresel sistemimizdeki önemli mikroplastik çöküntülerinin nerelerde bulunabileceğine odaklanıyor.
Plastikler, belki de düşündüğünüz gibi atmosfere doğrudan çöp kovalarından veya çöp sahalarından değil; büyük çaplı atmosferik kalıplara ulaşan eski, parçalanmış atıklardan gidiyor. Ufak parçacıkların taşıt lastikleriyle öğütülerek, taşıtların meydana getirdiği kuvvetli türbülanslar yoluyla havaya doğru fırladığı yollar, atmosferdeki plastiklerin önemli bir kaynağı konumunda. Okyanus dalgaları da eskiden gıda ambalajları, içecek şişeleri ve plastik torbalar olan çözünmez plastik parçacıklarıyla dolu. Bu “plastik mirası” parçacıklar, suyun üst katmanına çıkıyor ve dalgalar ile rüzgarla çalkalanarak havaya fırlıyorlar.
Plastiklerin yeniden yayılmasında bir diğer önemli kaynak da, tarlalardan çıkan çerçöp. Plastikler, atık işleme faaliyetlerinden gelen gübreler kullanıldığında toprağa giriyor (neredeyse atık suya karışan neredeyse bütün mikroplastikler, işleme faaliyetinden sonra oluşan biyoatıkta kalıyor). Nüfus merkezlerinin yakınındaki rüzgar da bu konuda bir etmen olabilir ve parçalanmış plastikleri havaya uçurabilir.
Plastikler atmosfere girdiğinde, 6,5 güne kadar havada kalabiliyorlar. Makalenin eş yazarı Natalie Mahowald, bu sürenin bir kıtayı aşmak için yeterli olduğunu söylüyor. Atmosfer kaynaklı plastik birikimi için en muhtemel yerler, Pasifik ve Akdeniz okyanusları. Fakat yapılan bilgisayar modellerine göre kıtalar, esasında kirlenmiş okyanus kaynaklarından kendi gönderdiklerinden daha fazla net plastik alıyor. ABD, Avrupa, Ortadoğu, Hindistan ve Doğu Asya da karasal tabanlı plastik birikiminin önemli merkezleri konumunda.
Yazar: Lael Gilbert/Utah Eyalet Üniversitesi Doğal Kaynaklar Fakültesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
Çeşme sahillerinin bazı ücra yerlerinde tam da karşı tarafında bulunan’ sakız ‘adasından akıntıyla gelmiş birçok plastik atığa rastlamak mümkündür.
Kıtalar, okyanus akıntılarından gelen plastik atıklardan, kendi gönderdikleri plastiğe göre daha çok etkileniyor…