Çoğu bilim insanı, çok da uzun olmayan bir zaman önce Mars’ın ölü ve soğuk bir gezegen olduğunu düşünüyormuş. Fakat kısa süre önce aktardığımız üzere; kızıl gezegenin yüzey altında çekirdeğin ısı, kayaların ise besin sağladığı mikrobiyal bir yaşam gizleniyor olabilir. Şimdiyse yapılan başka bir araştırma, Mars’ta 50.000 yıl kadar yakın bir zaman önce yanardağ patlamaları yaşanmış olabileceğini gösteriyor.
ABD’deki Gezegen Bilimi Enstitüsü’nde gezegen bilimci olan David Horvath’a göre bu gibi yeni faaliyetler, Mars’ın “bugün bile hâlâ faal olabilme” ihtimalini artırıyor.
Dahası NASA’nın InSight görevi, Horvath’ın incelediği alanda deprem olduğunu tespit etmiş. Horvath’a göre bu depremler, yüzeyin altında halen erimiş bir magma olabileceğini akla getiriyor. Bu magma, donmuş haldeki yer altını ısıtabilir ve volkanik yönden etkin noktaların etrafında sıvı su oluşmasını sağlayabilir. Tüm bunlar, Mars’taki muhtemel yaşam için bir yer altı sığınağı oluşturabilir.
Büyük bölümü Arizona Üniversitesi’nde çalışan araştırma takımı, zeminde bulunan ve toplu şekilde Cerberus Fossae adıyla bilinen birkaç yarıktan birini incelemiş. Bu yarığın koyu renkli bir bölgeyle çevrili olduğunu keşfeden araştırmacılar, rengin bir yanardağ patlamasından çıkan kül ve enkazdan kaynaklandığını düşünüyor. Söz konusu yarıklar, Mars yüzeyinde kilometrelerce uzunluğa ulaşıyor fakat oldukça sığlar. Horvath, inceledikleri yarığın sadece 20 metre derinliğinde olduğunu söylüyor.
Araştırmacıların bu yarığa odaklanmasının sebebi, yarığın dikkat çeken yapısı. Horvath, yapılan ısıl görüntülemeye göre yapının etrafında görünür biçimde koyu madde bulunduğunu ve bu maddelerin ısıyı iyi tuttuğunu söylüyor. Araştırmacılar, yarıktan lav çıktığını ve koyu renkli parçanın böyle oluştuğunu düşünüyor. Nokta, Mars’ın Elysium Planitia şeklinde de bilinen ekvatoral bölgesinde yer alan Elysium Mons volkanından çok da uzak değil.
Bu yer şeklinin yaşı, üzerini kaplayan koyu katmandaki kraterlerin sayılmasıyla belirlenmiş. Aslında Mars’ta hiç hava olayı yaşanmadığından, çarpışma kraterleri yüzeyde çok uzun süreler boyunca kalıyor. Alan başına düşen krater miktarının sayılmasıyla, bölgenin yaşı tahmin edilebiliyor; ne kadar eskiyse, o kadar krater bulunması gerekiyor.
Bu kraterlerden bazıları koyu iken (çevredeki bölge ile aynı renkte), arada daha açık renkli kraterler de görülüyor. Araştırma takımının yorumuna göre bu durum, eski kraterlerin daha koyu renkli lav ve kül ile dolduğunu ve yeni kraterlerin bu koyu katmanı kırarak, alttaki kayayı ortaya çıkardığını gösteren bir işaret niteliğinde.
Bölgenin 50.000 ila 200.000 yıl önce oluştuğu tahmin ediliyor.
Idaho Üniversitesi’nde çalışan ve bu çalışmada yer almayan volkanbilimci Erika Rader, araştırmacıların yaş tahmini yapmada kullandığı krater sayma yönteminin “epey standart” olduğunu söylüyor. Fakat araştırmacıların yaş tahmini, söz konusu özelliğin volkanizmadan kaynaklandığı varsayımına dayanıyor. Bu özelliklerin hiç volkanik olmaması da mümkün. Fakat emin olmak için daha yakından bakmak gerekiyor; en iyisi de mikroskobik şekilde bakmak.
“Mars’ta bir sürü tortu ve bir sürü rüzgar var” diyor Rader. Bu hareket eden parçacıklar, uzaktan bakıldığı zaman volkanik süreçlere benzer kalıplar sergileyebiliyor.
Ancak Mars volkanik yönden faal ise, Mars’ta bulunan daha büyük yanardağların civarındaki yer altı adalarında yaşam olması imkansız değil. Eğer Mars’taki yanardağlar Dünya’dakilere benziyorsa, milyonlarca yıldır faaliyet gösterip bu yaşanabilir bölgeleri muhafaza etmiş olabilirler. Buna rağmen, hâlâ son derece olağanüstü bir ortam bulunuyor. Bunun aksine, yerin derinliklerinde bulunan ve radyasyonla beslenen bir ortam daha istikrarlı olabilir.
Peki Mars’ta şu an volkanik faaliyet olma ihtimali var mı? “Gerçek olmasını diliyorum” diyor Rader. “Fakat … bu makale tek başına beni buna ikna etmez.”
InSight’ın Mars depremlerine yönelik elde ettiği bulgular ile Mars’ta yaptığı sıcaklık ölçümlerinin arasında Rader, Mars’a yapılan ve kızıl gezegende halen erimiş bir çekirdek olup olmadığını bulmayı amaçlayan bir uzay görevini gerektirecek kadar kanıt bulunduğunu söylüyor.
Yazar: Leto Sapunar/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
