CRISPR tabanlı teknolojiler, hastalıkların yok edilmesinden güçlendirilmiş gıda takviyelerine kadar devasa potansiyeller taşıyor. Bunların bir örneği de, hedeflenen popülasyonlara belirli özelliklerin dağıtılması için mühendislik uygulanan ve sıtma ile dang ateşi gibi yıkıcı hastalıkların bulaşmasını durdurmak üzere geliştirilen CRISPR tabanlı gen sürücüleri.
Fakat pek çok bilim insanı ve ahlakbilimci, gen sürücülerinin kontrolsüz yayılmasına yönelik endişelerini dile getiriyor. Gen sürücüleri doğaya yayıldığında, popülasyonlar çapında orman yangını gibi kontrolsüz yayılmaları nasıl önlenebilir?
Şimdiyse San Diego – California Üniversitesi’nde çalışan bilim insanları ve meslektaşları, sürücüyü kontrol altında tutmak üzere tasarlanan dahili genetik bariyere sahip bir gen sürücüsü geliştirmişler. Moleküler genetikçi Ömer Akbari’nin laboratuvarı öncülüğünde çalışan araştırmacılar, yeterli sayıda serbest bırakıldığında yerel şekilde yayılabilen ve istendiği zaman geri alınabilen bir gen sürücüsü gibi davranan yapay bir sinek türü geliştirmişler.
Bilim insanları geliştirdikleri SPECIES (Türler Üzerinde Mühendislik Uygulamak Üzere CRISPR-tabanlı Uyuşmazlıkları Kullanan Sentetik Postzigotik Engeller) teknolojisini, hastalık taşıyıcı böcekler gibi diğer türlere de uyarlanabilecek bir kanıtlama çalışması biçiminde tarif ediyor. SPECIES teknolojisinin uygulanabileceği örneklerden biri de, gen sürücülerinin yayılması sayesinde değerli mahsullerle beslenen zararlı böceklerin sınırlandırılması olabilir.
Nature Communications bülteninde yayımlanan makalenin eş yazarı ve San Diego CÜ Biyolojik Bilimler Bölümleri’nde yardımcı profesör olan Akbari, “Gen sürücüleri, istenen sınırların ötesine yayılabilir ve kontrol etmek zor olabilir” diyor. “SPECIES, popülasyonları çok güvenli ve geri döndürülebilir bir şekilde kontrol etme fırsatı sunuyor.”
Mario Aguilera/San Diego – California Üniversitesi. Ç: O.
